BİTKİ ÖZELLİKLERİ
Çok sayıda kökçükleri olan, yaklaşık 1-1.5 m boyunda daha çok yer örtücü şekilde, kışın kuruyan, ilkbaharda tekrar yerden çıkan dik gövdeli otsu bir bitkidir. Yapraklar saplı, 4-5 cm oval veya baklava dilimi şeklinde düzensiz ve sivri uçludur. Yaprak ayası çıplaktır. Çiçekler uzun saplıdır ve yaprak koltuklarında oluşur. Meyve turuncu renkte ve üzümsü yapıda olup, portakal sarısı, kağıtsı kapalı bir torba içinde bulunur. Orman içleri, akarsu kıyıları ve kültür alanlarında bitki doğal olarak çoğalma olanağı bulur. Yazın gelişimi için sulamak gerekir. Özellikle meyvelerin olgunlaşması safhasında bol suya ihtiyaç duyar.
Haziran-Temmuz aylarında açan sarı renkli çiçekler yaz sonuna doğru portakal rengine dönüşür. 2-3 cm’lik kozalak gibi dilim dilim görünüşü aslında içinde bir sürpriz saklamaktadır. Çiçeğin dış kabuğu sonbaharda kurumaya başlar. Damar gibi ağ doku, yusyuvarlak portakal renkli bir meyveyi adeta kafes içine alır.
FAYDALARI
Güney Amerika’da halk tarafından deri, şeker, kalp, verem ve idrar yolu hastalıklarının tedavisinde uzun yıllardır kullanılan bir bitkidir. Kandaki fazla ürik asitin atılmasına yardımcıdır. Bu nedenle Gut hastalığının tedavisinde 200 yıldan beri, bilinen en doğal tedavi yöntemi olarak kullanılan bir meyvedir.
Sadece meyveleri değil aynı zamanda kökleri ve yeşil kısımları da bazı ilaçların yapımında kullanılmaktadır. Yer kirazı, C, B1, B2, B3, karoten gibi bir takım vitamin ve mineraller açısından zengin bir meyvedir. Potasyum içeriği bakımından zengin meyvelerden biridir. Daha olgun meyvelerin daha yüksek miktarda beta karoten ihtiva ettiği bilinmektedir. Besin değerlerinin çok yüksek olması ve içeriğindeki kalsiyum nedeni ile özellikle okul öncesi çocukların beslenmesinde tavsiye edilir.
Yer Kirazı, içerdiği karoten sayesinde serbest radikalleri etkisiz hale getirerek yaşlanmayı geciktirici etki gösterir. Cildi güneşin zararlı etkilerinden ve cilt kanserinden korumaya yardımcı olur. Ayrıca metabolizmayı hızlandırır, kan dolaşımını düzenler. İdrar söktürücü özelliği vardır.
YETİŞTİRİCİLİĞİ
Altın çilek tohumundan ya da fide ile tarlada ve serada yetiştirilebilmektedir. Tarlada altın çilek yetiştiriciliğinde dikim aralığı 50×100 cm tavsiye edilebilir. Ekim öncesi son sürüm esnasında toprağa dekara 200 kg yanmış ahır gübresi verilmesi yararlı olacaktır. Fazla miktarda kimyasal gübreyi seven bir bitki değildir. Özellikle azotlu gübrelerin fazla verilmesi halinde sürekli boy verir ve çiçeklenmeyi azaltır. Bir kök altın çilek yıl boyunca 2-3 kg arası meyve vermektedir. Bu doğrultuda iyi bir bakımla dekara yaklaşık 5 ton ürünün alınabilmesi mümkündür.
ASKIYA ALMA VE BUDAMA
Yer kirazı 20-30 cm boylarında dip kısmından genişçe olmak şartıyla bir düğüm atılır ve diğer tepedeki tele bağlanarak ipe alınır; ancak bitkinin gövde ve büyüme noktaları gevrek olduğundan ipe alma ve sarmada bitkinin yaralanmamasına dikkat edilmelidir.
Budama; Yer kirazı bitkisinin ana gövdesi üzerinden çok sayıda yan dallar çıkar (8-10 yan dal). Bu dallar keskin bir bıçakla dipten kesme ile budama yapmak suretiyle 4’e indirilir. Kesilecek dallar genelde içe bakan dallar olmalıdır, dışa doğru büyüyen karşılıklı iki dal bırakılmalıdır. Askı teline iple bağlanır veya yanına sırık dikilerek buna bağlanır. Budama yaparak bitkinin daha iyi havalanması ve ışık olması sağlanır ki böylece bitkimizi meyve kalitesi artmış olur.
KOLTUK ALMA
Altın çilek bitkisi domateste olduğu gibi bolca sürgün verir. Bu sürgünler hemen her yaprak arasında belirir. Bu sürgünler koparılmazsa bitki çalı görünümünde olacaktır. Bu hiç istenmeyen bir gelişimdir. Bu şekilde büyüyen bitkilerden verim alınamaz. Bu bakımdan sürgünler dipten koparılarak alınır. Böyle sürgünlerin kesilerek alınması yanlış olur. Sürgünlerin çok ufakken koparılması durumunda bir müddet sonra tekrar aynı yerden sürgün oluşmasına sebep olur. Sürgünlerin çok geç koparılması durumunda koparılan yerde büyük yaralar meydana getireceğinden bu yaralardan çeşitli hastalıklardan buluşma riski oluşur.
YAPRAK BUDAMASI
İlk sararmaya başlayan meyveye kadar olan tüm yaprakları koparılır. Genelde yaşlı olan alt yaprakları koparılmasıyla bitkinin üzerinden bir yükü kaldırmış olmaktayız. Bu yapraklar gereksiz yere bitki besinlerinden ve soyundan faydalanmaktadır. Ayrıca içerilerde kalmış güneş görmeyen, üst üste binmiş yapraklarda koparılarak alınmalıdır. Yapraklar kesinlikle budak bırakarak kesilmeli, gövdeyle birleştiği yerden kopararak alınmalıdır.
HASAT
Altın çilek yetiştiriciliğinde hasat ya kabuğu sararan meyvelerin toplanması ya da kabuğu kuruyan meyvelerin toplanması şeklinde yapılmaktadır. Kabuğun kuruyuncaya kadar bekletilmesi bu arada verilecek su veya yağmur sonucu meyvelerde çatlama ve çürümeye sebep olacağı için önerilmez. Meyvelerin hasadı keskin bir bıçak veya makasla dipten koparılarak yapılabilir. Patlıcangiller familyasının diğer türlerinde olduğu gibi birden fazla hasat yapmak mümkündür. Elle koparılmak istendiğinde zor olmakta ve bu zorlama esnasında sapla gövdenin birleştiği yerde yaralanmalar olmakta veya sapın bir kısmı gövdede kalmaktadır. Hasat yapılırken ve hasat yapıldıktan sonra da meyveleri üst üste yığılı olarak güneşte bırakmaktan kaçınılmalıdır. En doğrusu toplanan meyveleri bir ağaç gölgesinde örtü üzerine sermek serin zamanlarda da kasalamak olacaktır. Dönem hasadı bir gün içinde bitirilemeyecekse tercihen havadar bir bodrum katta tek kat serilerek bekletilmelidir. 7 derecede %70-80 nem oranında muhafaza edilmelidir.