Canlıların birbirleri ile ve çevreleri ile etkileşimini inceleyen bilim dalıdır. Ekolojiyi anlamak için madde ve canlı organizasyonunun bilinmesi gerekir.
Madde organizasyonu: Atom – Molekül – Organel – Sitoplazma – Hücreler – Dokular – Organlar – Sistemler – Organizmalar – Populasyonlar – Komüniteler – Ekosistemler – Biyosfer – Dünya – Gezegenler – Solar sistemler – Galaksiler – Evren şeklindedir.
Ekoloji ile ilgili önemli terimler:
Biyosfer: Canlı yaşamına uygun ,okyanus derinlikleri ile atmosferin 10 000 m. yüksekliğine kadar olan tabakasıdır.
Ekosistem: Komünitelerle cansız (Abiyotik) çevre koşullarının karşılıklı etkileşimleri.
Biyotop: Canlıların yaşamlarını sürdürmek için uygun çevresel koşullara sahip coğrafi bölgedir.
Komünite: Belirli yaşam alanına uyumlu populasyonlar topluluğudur.
Populasyon: Belirli coğrafi sınırlar içinde yaşayan aynı türe ait bireyler topluluğudur.
Habitat: Bir canlı türünün rahatça beslendiği,barındığı,ürediği yaşam alanına denir.
Niş: Yaşam alanında kalıtsal özellikleri ile ilgili gerçekleştirdiği yaşamının devamına yönelik faaliyetlerin tümüdür.
Flora: Belirli bir bölgeye adapte olmuş ,o bölgede yaşamını sürdüren bitki topluluğudur.
Fauna: Belirli bir bölgeye adapte olmuş ve o bölgede yaşamını sürdüren hayvan topluluğudur.
EKOSİSTEM
Canlılar bulundukları yaşam ortamında canlı ve cansız faktörlerle etkileşim halindedirler.
Canlıyı etkileyen:
Biyotik faktörler: 1) Üreticiler 2) Tüketici 3)Ayrıştırıcılar
Abiyotik faktörler: İkiye ayrılır.
1) İklimsel faktörler : a) Işık b) Isı c) Su
2) Toprak faktörler : a)Toprak yapısı b)Mineral ve tuzlar
c)Toprak ph’ sı
BİYOTİK FAKTÖRLER
Üreticiler: Fotosentez ve kemosentez mekanizmaları ile inorganik maddelerden organik madde sentezleyebilen ototrof bakteriler,mavi yeşil algler,kloroplast taşıyan protistalar ve bitkilerdir. Enerji ve maddenin canlıların kullanabileceği hale dönüşümünü sağlayan canlılardır.
Tüketiciler: İhtiyacı olan besinleri diğer canlılardan hazır olarak alan hayvanlar ,protistalar,parazit bitki ve mantarlar,hetotrof bakterilerdir.
Tüketiciler üç grupta incelenir:
1- Bitkilerle beslenen: (1.Tükticiler)
2- Hayvanlarla beslenen(2.Tüketici)
3- Yırtıcılar: (3.Tüketiciler)
Ayrıştırıcılar: Bitki,hayvan ölüsü ve artıklarını besin olarak kullanan saprofit bakteri ve mantarlardır.
ABİYOTİK FAKTÖRLER
1-İklim faktörleri:Canlılar yaşamlarını sürdürürken güneş ışını,ısı,basınç,nem,hava hareketleri gibi iklim faktörlerden etkilenirler.
A) Işık:
a) Işığın kalitesi,şiddeti,süresi önemlidir
b) Canlıların temel enerji kaynağıdır
c) Fotosentez için gereklidir
d) Bitkide çimlenme,büyüme,yönelme. klorofil sentezi için gereklidir
e) Işık bitkilerin yaşam alanını belirler
f) Hayvanlarda üreme,göç,pigmentasyon,bazı vitaminlerin sentezi ,sucul hayvanlarda solunum üzerine etkilidir
B) Isı:
Canlılarda yaşamsal olaylar belirli ısıda gerçekleşir. Yüksek ve düşük ısıda yaşamsal olaylar azalır hatta durur.
Bitkilerde : a) Çimlenme b) Köklerle su alınımı c) Fotosentez
Hayvanlarda : a) Üreme b) Gelişmenin devamı
c) Değişken ısılı hayvanlarda (Omurgasızlar,Balıklar , Kurbağalar , Sürüngenler ) metabolizmanın devamıetarim.net
C) Su:
a) Organik maddelerin sentezlenmesi
b) Maddelerin çözülmesi ,emilmesi,taşınması
c) Biyokimyasal olayların gerçekleşmesi
d) Fazla ısının uzaklaştırılması
e) Boşaltım maddelerinin dışa atılması
f) Bitkilerde çimlenmenin gerçekleşmesi ,hayvanlarda embriyonun gelişmesi
g) Bazı canlılar için yaşam ve hareket alanıdır
Canlılar yaşadıkları ortam ve suya duydukları ihtiyaç farklıdır. Özel adaptasyonları ile en iyi uyumu yapmışlardır.
Hayvanlarda:
1) Deride su kayıbını önleyen plaka,tüy ,kitin dış iskelet gibi yapıların oluşması.
2) Solunum yüzeyinin vücud içine alınması
3) Boşaltımla su kayıbını önleyen mekanizmaların gelişimi
4) Yaşam alanı olarak suya yakın çevrelerin seçilmesi
Bitkilerde:
1) Su kayıbının sağlandığı stomaların;a)Açılıp kapanmasının kontrol edilebilmesi (Terlemenin fazla olduğu zamanlar
ve suyun az olduğu zamanlar stomalar kapanır)
2) Köklerin suya yönelimi vardır
3) Kurak ortam bitkilerinde gövde ve yapraklar su kayıbını önleyecek değişikliklere sahiptir.
Canlıların ihtiyacı olan suyu şu şekillerde karşılarlar:
1) Suyun doğrudan alınması.( Sindirim sistemi, kökler)
2) Deri ile su almak (Kurbağalar,Bazı omurgasızlar)
3) Besinlerin yapısındaki sudan karşılamak
4) Metabolik su kullanmak
EKOLOJİK PİRAMİTLER
Ekolojik piramitler ekosistemlerdeki komüniteyi oluşturan birey sayısı (Biyokütle) veya enerji dikkate alınıp hazırlanır.
Biyokütleye ve enerjiye dayanan piramitler
· Piramidin tabanını üreticiler oluşturur
· Tepe basamağı yırtıcılar oluşturur
· 2. ve 3. basamağı tüketiciler oluşturur
tüketiciler= a- Birincil tüketiciler (Herbivorlar)
b- İkincil tüketiciler (Karnivorlar)
c- Üçüncül tüketiciler (Karnivorlar)
· Taban üreticilerden oluşur
· Biyokütle tepeye doğru gittikçe her basamakta 10 kat azalır
· Enerji tepeye doğru her basamakta 10 kat azalarak aktarılır
· Biyolojik birikim (Kimyasal zehirler,radyoaktivite vb.) tepeye doğru gittikçe artar