Fasulyenin anavatanı Güney Amerika’dır. Ülkemize yaklaşık 250 yıl önce geldiği tahmin edilmektedir. Ülkemizde en fazla üretimi yapılan sebze türlerinden birisi olan fasulyenin hem sahil, hem de iç bölgelerimizde yetiştiriciliği yapılmaktadır ve 1000 m’ den daha yukarılarda kolaylıkla yetişmektedir Üretim genellikle açık tarla şartlarında sırık ve bodur tiplerle yapılmaktadır. Fasulye proteince zengin ve lezzetli bir sebzedir. Hem taze hem de kuru olarak değerlendirildiği gibi konserve edilerek, dondurularak, güneşte ve yapay yollarla yeşil olarak kurutularak da tüketilmektedir.
İklim ve Toprak İstekleri:
Fasulyeler toprak istekleri bakımından seçici değildir. Ancak organik madde yönünden zengin, yumuşak, iyi havalanan, ve su tutma kapasitesi iyi olan topraklarda daha başarılı sonuç verir. Fazla asit karakterli topraklardan hoşlanmaz. Toprak reaksiyonunun pH 5.5-6.7 olduğu yerlerde en iyi ürün alınmaktadır.
Fasulye ılık iklim sebzesidir. Sıcaklık sıfırın altında 2-3 Cye düştüğünde büyük zarar görür. Sıcaklığın optimum 15.5-21 C olduğu yerlerde rahat bir gelişme göstermektedir. 15.5 C altındaki sıcaklıklarda gelişme gerilemektedir. Çiçeklenme devresinde ise sıcaklığın 18-20 C olması gerekmektedir. Serin hava çiçeklenme için uygun değildir. Fasulyenin meyve bağlama döneminde ise 18-25 C arasındaki sıcaklıklar iyi meyve tutumunu ve gelişmesini sağlar. Çiçeklenme ve meyve bağlama döneminde yüksek sıcaklık büyük zararlara yol açar.
Bitkisel Özellikleri:
Fasulye kökleri zayıf bir görünüme sahiptir. Kök büyümesi çiçeklenme devresine kadar hızla artar, çiçeklenme döneminde yavaşlar, meyvelerin oluşumunda ise duraklama dönemine girer. Çiçek oluşumuna yakın köklerde nodoziteler meydana gelir. Bu nodoziteler havanın azotunun kullanılmasında bitkiye yardımcı olur. Fasulye gövdesi, bodur ve çalı olmak üzere iki form gösterir.
Fasulyede ilk çıkan yapraklar çimlenme (kotiledon) yapraklarıdır. İlk çıkan yapraklar iyice oluştuktan sonra hakiki yapraklar görülür.
Fasulye çiçekleri bir kelebek görünümündedir. Bodur fasulye çeşitlerinde çıkıştan 20-30 gün sonra çiçeklenme başlamaktadır ve 15-30 gün devam etmektedir. Sırık çeşitlerde ise çıkıştan 50-60 gün sonra başlayan çiçeklenme vegetasyon süresinin sonuna kadar devam etmektedir. Fasulyelerde %99 oranında kendine döllenme vardır.
Fasulyede meyve bakla şeklindedir. Baklalar çeşide göre kılçıklılık, şekil, uzunluk, genişlik, dolgun ve yassılıkları ile renk bakımından büyük farklılık gösterir.
Fasulye tohumları bitkisel protein ve karbonhidrat yönünden zengindir. Tohumlar şekil, renk ve irilikleri bakımından çeşitler arasında büyük farklılık gösterirler. Çeşide göre baklalar içerisinde 4-10 adet arasında değişen tohum bulunur. Fasulye tohumları normal hava şartlarında çimlenme özelliğini 3-4 yıl korurlar. Ekilen tohumlar 6-8 gün içinde çimlenerek toprağın yüzüne çıkarlar.
Yetiştirme Şekilleri:
Fasulye tohumları iki şekilde ekilir.
a) Sıra (çizgi) usulü
b) Ocak usulü
Sıra usulü yetiştirmede toprak belli büyüklükte genellikle dikdörtgen şeklinde parsellere veya tavalara ayrılır. Bu tavaların üzerinde belli aralıklarla birçok sıra veya çizgiler meydana getirilir. Bu sıralar üzerine de ekim yapılır. Bodur çeşitlerde sıra araları 40-50 cm, sıra üzeri 15-20 cm.dir. Sırık çeşitlerde ise sıra arası 50-60 cm, sıra üzeri 20-30 cm bırakılarak çizgiye ekim yapılmaktadır. Ocak usulü ekimde ise tavalar üzerine açılan 2-3 cm. derinlikteki ocakların içine harç konup tohum atılır.
Kültürel İşlemler :
Fasulyede, gelişme devresinden hasat sonuna kadar yapılması gereken başlıca bakım işleri: çapalama, sulama, askıya alma gübreleme, hastalık ve zararlılarla mücadeledir.
Tohumlar çimlenip toprak yüzüne çıktıktan sonra birinci çapası yapılır. Yağış, yabani ot ve toprağın o anki durumu dikkate alınarak 2-3 hafta sonra ikinci çapa yapılır.
İlk fasulye meyveleri görülünceye kadar mümkün olduğunca sulamadan kaçınılmalıdır. Fasulyeler ilk meyve vermeye kadar hassas bir bünyeye sahiptir. Fazla su bitkilerde hemen sararma ve büyümede duraklama yaratır. Bu devrelerde hava şartlarının etkisi ile mutlaka su vermek gerektiği taktirde fazla olmamak koşuluyla bir iki defa sulama yapmak gerekir. Fasulyelerde çiçek açıp ilk ürünler görülmeye başladıktan sonra sulama işine de düzenli olarak başlanmalıdır. Hava durumuna göre 4-5 gün ara ile yeterli miktarda sulama yapılırsa ürünün miktar ve kalitesi de o derece iyi olur.
Sırık fasulyelerinde önemli bir bakım işi de bunları askıya almaktır. Fasulyelerin sülükleri gözükmeye başlayınca herek verme ve mısır bitkilerine sardırma yöntemleri ile askıya alınırlar.
Fasulyenin ilk yetişme devresi başlangıcında, henüz köklerindeki azot toplayıcı bakteriler tam faaliyete geçemedikleri için azota karşı ihtiyaçları fazladır. Buna karşılık fosfor ve potas gibi besin maddeleri ise bilhassa çiçeklenme ve olgunlaşma devrelerinde çok daha önemlidir.
Fasulyeler toprakta humus miktarının yükselmesinden hoşlanır. Organik gübre verme imkânı varsa bu, dekara sürümden önce 3-4 ton yanmış çiftlik gübresi şeklinde toprağa karıştırılır. Bol ve yüksek kaliteli ürün alabilmek için çiftlik gübresine ilaveten suni gübrelerden de kullanmak gerekir. Toprağın yapısına bağlı olarak bir dekar alana ortalama 12-14 kg sülfat formunda N, 10 kg P2O5 ve 10-12 kg K2O verilir.
Fasulye yetiştiriciliğinde en çok görülen hastalıklar:
Antraknoz ve pas hastalığıdır. Yaprak bitleri, kırmızı örümcekler ve baklagil tohum böcekleri büyük zarara yol açarlar.
Hasat ve Depolama:
Fasulye hasadı ülkemizde aile işletmeleri ve küçük işletmelerde elle 3-4 günde bir yapılmaktadır. Baklalar yukarı doğru çekilerek koparılırlar. Verim yer çeşitlerinde, dekara 1200-1300 kg, sırık çeşitlerinde ise 1800-2000 kg arasında değişir.
Hasattan sonra meyvelerin gölge bir yerde, yüksek nemli (%80’nin üzeri) bir ortamda korunarak su kaybetmeleri önlenmelidir. Bu ortamlarda +4-5 C’de 8-10 gün süre ile muhafaza edilirler