Dünya fındık üretiminde ve ticaretinde tartışmasız en büyük paya sahip olan Türkiye, yeni sezonun başlamasına rağmen tam bir belirsizlik içerisinde.
Fındık rekoltesi konusunda her kafadan bir ses çıkıyor. Rekolte yine belirsiz.
Devletin piyasaya müdahale edip etmeyeceği, Toprak Mahsulleri Ofisi’nin fındık alıp almayacağı belirsiz.
Fındığın fiyatı belirsiz.
Kısacası yarın ne olacağını kimse bilmiyor.
Bu kadar belirsizlik içinde kısa, orta ve uzun vadeli politikası olmayan Türkiye, bu anlayışla bir çok üründe olduğu gibi fındıkta da avantajlarını başka ülkelere kaptırabilir. Şimdi bu ana başlıklara daha detaylı bakalım.
Hasatta gecikme var
Yaşanan iklim değişikliği fındığı doğrudan etkiliyor. Normalde, temmuz sonu ağustos başı başlayan fındık hasadı, her sene biraz daha gecikiyor. Bu sene yaklaşık 1 aylık gecikme var.
Büyükşehirlerde veya yurtdışında yaşayan gurbetçiler fındıklarını toplamaya başladı. Fakat, piyasaya yoğun bir arz yok. Özellikle kurban bayramı döneminde veya bayram sonrasında tatilini bitirip geri dönecek gurbetçilerin fındık satışı ile piyasanın hareketlenmesi bekleniyor.
Rekolte rakamları çok farklı
Fındık rekoltesi, üretimi konusunda her yıl olduğu gibi farklı tahminler var.
Uluslararası Sert Kabuklu ve Kuru Meyveler Konseyi’nin (INC) Hindistan’ın Chennai kentinde mayıs ayında yapılan 36. Kongresi’nde Türkiye’nin 2017 yılı kabuklu fındık rekoltesi 670 bin ton olarak açıklanmıştı. Stokla birlikte 720 bin ton fındık arzı olacağı açıklandı.
İstanbul Fındık ve Mamulleri İhracatçılar Birliği’nin tahmini 700 bin ton üretim olacağı yönünde. Karadeniz Fındık ve Mamulleri İhracatçıları Birliği’ne göre üretim 761 bin ton olacak.
Türkiye İstatistik Kurumu, fındık rekoltesinin 600 bin ton olacağını açıkladı.
Karadeniz Bölgesi’ndeki Gıda, Tarım ve Hayvancılık İl Müdürlükleri tarafından yapılan tahmine göre, Doğu Karadeniz Bölgesi’nde 462 bin ton, Batı Karadeniz’de 238 bin ton olmak üzere 700 bin ton üretim olacak.
Fındık komisyoncusu Osman Çakmak’ın tahmini 800 bin ton.
Eski Gıda, Tarım ve Hayvancılık Bakanı Faruk Çelik, bu kadar farklı rekolte tahmininin önüne geçmek için tek elden rekolte tahmini yapılarak açıklanmasını önermişti. Geçen sene ilk olarak böyle bir açıklama yapıldı. Doğru bir tahmin olmadı. Fakat, eksikliklerin giderilerek bu yıl daha gerçekçi bir tahmin yapılması öngörülüyordu. Faruk Çelik görevden alındı yerine Ahmet Eşref Fakıbaba getirildi. Fakıbaba geçtiğimiz günlerde Karadeniz Bölgesi’nde fındık üreticileri ve ihracatçıları ile görüştü. Fakat, hazır olmasına rağmen bakanlığın rekolte tahminini açıklamadı. Hep yazıyoruz. Bakan değişince politika değişiyor diye. Bakan değişti fındık rekoltesinin nasıl ve ne zaman açıklanacağı bilinmiyor.
Fiyatı kim açıklayacak?
Fındıkta bir başka belirsizlik ise fiyat konusunda yaşanıyor. Hükümet, nisan ayında yapılan referandum öncesinde bölgenin oylarını almak için Toprak Mahsulleri Ofisi aracılığıyla fındık fiyatına müdahale etti. Kabuklu fındığın kilosu 10 liranın altına düşerken,Toprak Mahsulleri Ofisi 24 Nisan 2017 tarihi itibariyle kilosu 10 liradan fındık almaya başladı.
Fındık pazara inmeye başladı. Toprak Mahsulleri Ofisi’nin fındık alıp almayacağı belli değil. Fiskobirlik devre dışı bırakıldığı için fındığın fiyatını ya Ferrero belirleyecek ya da devlet. Ferrero kabuklu fındık alım fiyatını kilogram başına 9 lira 25 kuruş olarak uygulayacağını alıcılarına bildirdiği ifade ediliyor.
Devletin yani TMO’nun piyasaya girmesi ile bu fiyat yukarıya doğru çıkar. TMO,10 liradan fındık alırsa yüksek rekolte nedeniyle en az 300-400 bin ton almak zorunda kalabilir. Bunun da ciddi bir finansman yükü olacak. Buna hazırlıklı olması gerekir. Ofis, geçmişte bunu yaptı.
İhracatçı istikrar istiyor
2016-2017 ihracat sezonunda 235 bin ton civarında iç fındık ihraç edilerek yaklaşık 2 milyar dolarlık döviz girdisi sağlandı.
İstanbul Fındık ve Mamulleri İhracatçılar Birliği Başkanı Ali Haydar Gören’in verdiği bilgiye göre, Almanya teslimi iç fındığın kilosu 5.8 dolar seviyelerinde. Bunun karşılığı da 19 lira civarında.
Devlet piyasaya müdahale ederse bu fiyat yukarı yönlü olarak bir miktar artar. İhracatçıların istediği devletin fındık konusunda istikrarlı bir politika belirlemesi. Sürdürülebilir bir politika uygulanması.
Piyasayı yakından izleyen Fındık Komisyoncusu Osman Çakmak, Türkiye’nin orta ve uzun vadeli fındık politikası belirleyip uygulamazsa, fındıktaki avantajını kaybedeceğini, büyük alıcıların Azerbeycan ve Gürcistan’da fındık üretimi konusunda önemli girişimlerde bulunduğunu hatırlatıyor.
Özetle, fındıkta üretim azda olsa, çokta olsa hep sorun yaşanıyor. Sorunun kaynağında ise belirsizlik politikası var. Belki de bilinçli olarak uygulanan bu belirsizlik politikası ile üretici mağdur edilirken, Türkiye söz sahibi olduğu fındığı da kaybetme riski var.
Ali Ekber Yıldırım