Bu zaman tünelinde, genomik alanında gerçekleşen kilit olayları tarih sıralaması ile görüyoruz. Genetik araştırmalarındaki bu önemli aşamaları anımsayalım.
1871: Friedrich Miescher, hücre çekirdeğinin içinde “nüklein” (şu anda DNA diyoruz) ve ilgili proteinlerin bulunduğunu ortaya koyan makalesini yayımladı.
1904: Walter Sutton ve Theodor Boveri, kromozomların biri anneden diğeri babadan gelen çiftler hâlinde bulunduğunu keşfettikten sonra kalıtımın kromozom kuramını ileri sürdü.
1910: Albrecht Kossel, beş nükleotit bazının (adenin, timin, guanin, sitozin, urasil) keşfiyle ilk Nobel Tıp Ödülü’nü aldı.
1950: Erwin Chargaff, nükleotit bazları A, C, G ve T arasındaki çiftlenme şablonunu ortaya çıkardı. DNA örneklerinde timin ile adenin ve sitozin ile guanin yoğunluklarının hep aynı olduğunu buldu. Bu da A ile T’nin ve C ile G’nin hep çiftler hâlinde bulunduğuna işaret ediyordu.
1952: Alfred Hershey ve Martha Chase tarafından Hershey-Chase deneyleri yapılarak, proteinlerin değil DNA’nın genetik bilgiyi taşıdığı netleştirildi.
1953: James Watson ve Francis Crick, Rosalind Franklin ve Maurice Wilkins’in katkılarıyla DNA’nın çift sarmal yapısını keşfetti.
1961: Marshall Nirenberg, Har Gobind Khorana ve çalışma arkadaşları, “yaşamın şifresi”ni çözdü. DNA’daki harflerin nasıl “kodon” adı verilen üçlü bloklar hâlinde okunduğunu belirlediler. Her kodon, sentez sırasında proteine eklenen bir amino asiti belirtiyordu.
1968: Marshall Nirenberg, Har Gobind Khorana ve Robert Holley, 1968 Nobel Tıp Ödülü‘nü Nirenberg ile Khorana’nın genetik kodu çözen çalışması ve Holley’nin ilk tRNA molekülü dizileme çalışmasından ötürü paylaştı.
1977: Frederick Sanger, ekibi ile birlikte ilk tüm genom dizilimini (phiX174 virüsünün dizilimini) yapmalarını sağlayan DNA dizileme tekniğini geliştirdi.
1980: Fred Sanger, DNA dizilim yöntemlerindeki öncülüğünden ötürü Nobel Kimya Ödülü‘nü Wally Gilbert ve Paul Berg ile paylaştı.
1983: Huntington hastalığından sorumlu gen, James Gusella ve ekibi tarafından Massachusetts General Hatanesi’nde yapılan çalışmada saptandı. Dr Kary Mullis tarafından Kaliforniya’daki Cetus Şirketi’nde, DNA’yı amplife etmek için kullanılan bir teknik olan polimeraz zincir tepkimesi (PCR) geliştirildi.
1985: Alec Jeffreys, DNA profili çıkarmak için bir yöntem geliştirdi. DNA profili, genomun belirli bölgelerinde bulunan DNA diziliminde yinelenen kısa dizilimlerin sayıları sayılarak üretilir.
1990: İnsan Genomu Projesi hazırlandı. Proje, 15 yıl içinde insan genomundaki 2 milyar harfin hepsini dizilemeyi hedefliyordu.
1992: Amerikalı ve İngiliz bilim ekipleri, kistik fibrozis ve hemofili gibi genetik hastalıklar açısından rahimdeki embriyoları test etmek için bir teknik geliştirdi.
1993: Fred Sanger tarafından, Cambridge yakınlarında Sanger Merkezi açıldı.
1995: İlk bakteri genom dizilimi tamamlandı (Lat. Haemophilus influenza).
1996: Uluslararası bir ekip tarafından maya (Lat. Saccharomyces cerevisiae) genomu dizilendi. Klonlanmış ilk hayvan olan Dolly adlı koyun, Edinburgh Üniversitesi bünyesindeki Roslin Enstitüsü’nde doğdu.
1998: John Sulston (Wellcome Trust Sanger Enstitüsü, Cambridge) and Bob Waterston (Washington Üniversitesi, St. Louis), nematod kurtçuğunun (Lat. C. elegans) genomunu yayımladı.
1999: İnsan Genomu Projesi’nin bir parçası olarak, Kromozom 22 dizilenen ilk insan kromozomu oldu. Ensembl adlı genom tarayıcı hazırlandı.
2000: Model organizma olarak kullanılan canlılardan biri olan meyve sineğinin (Lat. Drosophila melanogaster) tüm genom dizilimi tamamlandı. Kaliforniya Üniversitesi, Santa Cruz Kampüsü (UCSC) tarafından UCSC Genom Tarayıcı hazırlandı.
2001: İnsan genomunun ilk taslağı yayımlandı.
2002: Fare, tüm genom dizilimi tamamlanan ilk memeli oldu. Proje, Uluslararası Fare Genomu Dizileme Konsorsiyumu tarafından yürütüldü. Fare genomu, insan genomundan %14 daha kısaydı, fakat bu genomun %95’ten büyük bölümü, insan genomunun benzeriydi. Yaygın insan genetik varyasyonlarını ve genomun neresinde bulunduklarını kataloglamayı amaçlayan Uluslararası HapMap Projesi hazırlandı. İnsanlarda sıtmaya neden olan Plasmodium falciparum parazitinin genomu tamamlandı.
2003: İnsan Genomu Projesi tamamlandı ve insanların yaklaşık 20,000–25,000 gene sahip olduklarını doğruladı. İnsan genomu, hedeflenen zamandan 2 sene erken olarak %99,99 doğrulukla dizilendi. Ulusal İnsan Genomu Araştırma Enstitüsü tarafından, insan genomundaki tüm genlerin tanımlanmasını hedefleyen ENCODE projesi hazırlandı.
2004: Sıçan genomunun “yüksek kalite” bir taslağı yayımlandı. Sıçan genomu, insan genomundan küçük ama fare genomundan büyüktü.
2005: HapMap (İng. Map of Human Genetic Variation) raporu Nature dergisinde yayımlandı. Şempanze genomu tamamlandı.
2007: DNA dizileme çıktısını bir yılda 70 kat arttıran yeni bir DNA dizileme teknolojisi geliştirildi.
2008: 1.000 Genom Projesi hazırlandı. Bu proje, Çok sayıda (2500) insanın tüm genom dizilimlerini tamamlamayı hedefleyen ilk projeydi. Yeni nesil dizileme platformları, dizileme maliyetlerinde dramatik bir düşüş olmasını sağladı.
2009: Kötü huylu melanoma ve akciğer kanseri de dahil, kanser genomlarının ilk kapsamlı analizleri yayımlandı.
2010: Wellcome Trust, 4000 sağlıklı insanın genomunu, genetik nedenleri olabileceğindan kuşkulanılan bir hastalıkla yaşayan 6000 kişinin genomu ile karşılaştırmayı amaçlayan UK10K projesini hazırladı. 1000 Genom Projesi, Nature dergisinde öncü bir makale yayımladı. Neandertal genomu, Nature‘da yayımlandı.
2012: ENCODE araştırması, insan genomunun etkin bölgelerini tanımlayan ve ayrıca insan genomunun 20.687 tane protein kodlayan gene sahip olduğunu doğrulayan 30 makale yayımladı.
2013: ABD Yüce Divanı, doğada varolan DNA’ların patentlenmesini yasaklayan bir yasa çıkardı. Zebra balığının genomu tamamlandı.
Kaynak: YourGenome, ” Timeline: History of genomics “ <http://www.yourgenome.org/facts/timeline-history-of-genomics>
Çeviri: Sevkan UZEL, BilimFili.com
