İnsanların tükettikleri gıdaların yüzde 90ı bitkisel kaynaklı olmasına karşın, karşılaştıkları sağlık sorunlarının yüzde 90ı hayvansal gıdalardan kaynaklanıyor. Hayvan hastalıkları, sadece hayvanlara değil, öncelikle insanlara, ayrıca ekonomiye büyük zarar veriyor.
Hayvanlardan insanlara geçen 868 hastalık bilinirken, sadece brusella hastalığı nedeniyle yıllık kaybın 4,2 milyar liraya ulaştığı belirtiliyor. Türkiye’de yaygın olarak görülen başta şap olmak üzere diğer hastalıklar da dikkate alınınca, hayvan hastalıkların Türk ekonomisine yıllık maliyetinin 4,2 milyarın çok üzerinde olduğu tahmin ediliyor.
Tarım ve Köyişleri Bakanlığı verilerine göre, geçen yıl Türkiye’de şap hastalığı açısından ”patlama” yaşandı. Türkiye’de 2008’de 253, 2009’da 214 olan şap hastalığı görülen mihrak sayısı, 7 kat (yüzde 692) artarak, geçen yıl 1695’e çıktı.
Geçen yıl ayrıca, 412 mihrakta sığır brusellozisi, 199 mihrakta koyun brusellozisi, 67 mihrakta koyun-keçi vebası, 103 mihrakta şarbon, 13 mihrakta çiçek, 141 mihrakta kuduz, 180 mihrakta sığır tüberkülozu, 4 mihrakta salmonella gallinarium, 42 mihrakta da yalancı tavuk vebası görüldü.
Önceki yıla göre, geçen yıl şap görülen mihrak sayısında ”patlama” yaşanırken, koyun brusellozisi, koyun-keçi vebası, şarbon, salmonella gallanarium vakası sayısı da arttı. Sığır brusellozisi, çiçek, kuduz, sığır tüberkülozu, yalancı tavuk vebası sayısında ise düşüş kaydedildi.
Diğer siyasi ve ekonomik gerekçelerin dışında, hayvan hastalıklarının yaygınlığı, Türkiye’nin AB’ye üyeliğinin önündeki en önemli engellerden birini oluşturuyor. AB ve Dünya Bankası ile hayvanların kayıt altına alınması ve hayvan hastalıklarının kontrolü için çok sayıda proje uygulayan Türkiye’de, geçen yıl kaydedilen hayvan hastalıkları mihrak sayısı, sorunun boyutlarının büyüklüğünü ortaya koyuyor.
Tarım ve Köyişleri Bakanlığı Koruma ve Kontrol Genel Müdürlüğü Hayvan Sağlığı Daire Başkanı Haluk Aşkaroğlu’nun, ”halk sağlığı ve güvenilir gıda” konulu seminerde sunduğu verilere göre, insanları enfekte ettiği belirlenen 1415 patojenin yüzde 61’i (868 adedi) zoonotik, yani hayvandan-insana geçiyor. Bunların yüzde 33’ü ise hayvandan insana bulaştıktan sonra tekrar insandan insana geçebiliyor. Yeni ve yeniden önem kazanan 177 patojenin yüzde 73’ü (130 adedi) hayvandan insana geçiyor.
Hayvan hastalıklarının kontrol altına alınabilmesi için, bakanlık, hayvanların kimliklendirilmesi ve izlenmesi, kaçak hayvan ve hayvansal ürünlerin takibi ve denetimi, zoonoz hastalıkların kontrolü ve eradikasyonu, çiftliklerin denetimi, damızlık hayvanların sertifikasyonu ve sağlık taramaları alanında yoğun çalışma yapıyor. Halen, bir milyon 759 bin 477 sığır işletmesi, 153 bin 701 koyun ve keçi işletmesi kayıt altına alındı. Büyükbaş hayvanlar, TURKVET, koyun-keçiler ise KKKS sistemi altında kayıt edilerek izleniyor.
Halen, mevzuat gereği,34 çeşit karasal hayvan hastalığı ile 17 çeşit su hayvanı hastalığı ”ihbarı mecburi hastalık kapsamında bulunuyor.
Türkiye’de yaygın olarak görülen sığır ve koyun-keçi brusollozisi hastalığı, sadece hayvanlarda değil, insanlarda da önemli sağlık sorunlarına, ayrıca ekonomik kayıplara neden oluyor. Hayvanlarda verim kaybı ve ölüme neden olabilen hastalık nedeniyle uluslararası ticaret kısıtlanıyor, bu hastalık insanlara geçtiğinde ise işgücü kayıplarına neden oluyor ve ayrıca tedavi için önemli miktarda harcama yapmak gerekiyor.
-YILLIK ORTALAMA 10 BİN İNSANDA BRUSELLA HASTALIĞI KAYDA GEÇİYOR-
Brusella ile mücadele için 1984-2010 döneminde önemli projeler uygulandı, Trakya’nın bruselladan ariliği sağlanmaya çalışıldı. Yürütülen projeler için, Hollanda, toplam 350 bin avro teknik yardım sağladı, ABD’de de 2 milyon dolar hibede bulundu.
Bakanlık verilerine göre, Türkiye’de insanlarda brusella vakası oldukça yaygın durumda. Türkiye’de 2009 yılında 865 mihrakta, geçen yıl 53 ilde 412 mihrakta sığır brusellozu, 2009’da 131 mihrakta, geçen yıl da 54 ilde 199 mihrakta koyun-keçi brusellozu saptandı.
Verilere göre, 2005’te 14 bin 644, 2006’da 10 bin 810, 2007’de de 11 bin 809 insana brusella tedavisi uygulanmış. 2008’de 9 bin 818 insana, 2009’da 10 bin 224 insana brusella teşhisi kondu. Haluk Aşkaroğlu, kayıtlara girmeyen ve tam teşhis konulamayan vakalar nedeniyle bu sayıların daha yüksek olduğunun tahmin edildiğine işaret ediyor.
Brusella vakalarının Doğu ve Güneydoğu Anadolu’da yoğunlaşması dikkat çekiyor. Türkiye genelinde 2009’a kayıtlara geçen insanlarda 10 bin 224 brusella teşhisinin kaydının yüzde 75’i, yaklaşık 7 bin 700’ü Doğu ve Güneydoğu Anadolu’da. Söz konusu yıl, Doğu Anadolu’da 4 bin 544, Güneydoğu Anadolu’da 3 bin 136 insana brusella teşhisi kondu. Marmara bölgesinde 422, Ege’de 626, Akdeniz’de 547, İç Anadolu’da 819, Karadeniz’de 130 brusella vakası kayıtlara geçti.
Baire Başkanı Haluk Aşkaroğlu, hastalık kayıtlarından yola çıkarak, sadece brusella hastalığı nedeniyle ekonomide ortaya çıkan tahmini kayıbı ortaya koydu.
Brusella teşhisinden sonra insanların kullandığı ilaçların fiyatı ve ortalama muayene ücreti dikkate alındığında, bir insan, çektiği acılar ve uğradığı iş kaybı hariç, brucelladan tedavi için ortalama 72,18 lira bedel ödüyor.
Yıllık ortalama 10 bin kayıtlı vakaya karşın, kayıtlara geçmeyen vakalar da dikkate alınırsa, 18 bin civarında olduğu tahmin edilen brusella vakasının sadece tedavi gideri yıllık 1 milyon 318,3 bin liraya ulaşıyor.
Hayvanlarda ise hayvan varlığı, hayvanlara ödenen tazminat tutarı, ortalama yüzde 30 et, yüzde 20 et kaybı, yavru atımı, hastalıkla mücadele dikkate alınarak, yıllık, büyükbaş hayvanlarda toplam 3 milyar 30 milyon lira, küçükbaş hayvanlarda da 1 milyar 141 milyon liralık ekonomik kayba neden olduğu hesaplandı.
Sadece brusella hastalığı nedeniyle hayvancılık sektöründe, 1,8 milyar lirası yavru atımı, süt ve et kaybı olmak üzere yıllık 4,2 milyar liralık kayıp yaşanırken, Türkiye’de yaygın olarak görülen diğer hastalıklarda dikkate alındığında bu kaybın 4,2 milyar liranın çok üzerine çıktığı tahmin ediliyor.
Bu hesaplamalara göre, bu hastalık nedeniyle hayvancılık sektörünün genel kaybı, 5 yılda, 9 milyar lirası yavru, süt ve et olmak üzere 21 milyar liraya ulaşıyor.
Bu kayıplar, özellikle et üretimindeki sorunlar dikkate alındığında, hayvan hastalıkları ile mücadelenin Türkiye ekonomisi açısından ne kadar önemli sonuçları olduğu dikkat çekiyor.
Haber Kaynağı: Zaman Gazetesi – www.zaman.com.tr
