Dünyanın en büyük zeytinyağı üreticisi ve ihracatçısı İspanya, bu sezon rekolte düşüklüğü sebebiyle sıkıntılı bir dönem geçiriyor.
Ülkede zeytinyağı üretiminin beklenenin çok altında gerçekleşmesi, uluslararası piyasalarda dengeleri değiştirdi. Üretim azlığı sebebiyle İspanya’daki zeytinyağının tonu 2 bin 900 euroya kadar çıktı. Ayrıca İspanya’nın ekonomik kriz nedeniyle zeytinyağına teşvikleri düşürmesi, maliyetleri arttırdı. Diğer rakiplerden İtalya da, don ve kuraklık nedeniyle ciddi kayıplar yaşadı. Yunanistan ise ekonomik kriz nedeniyle zeytinyağı fabrikalarının çoğunu çalıştırmadı. Bu durum, Türk zeytinyağını rakipleri karşısında avantajlı konuma getirdi. Zeytinyağı piyasasındaki bu gelişme, Türkiye’nin ihracatına da yansıdı. Son altı yıldır sürekli gerileyen altın sıvı ihracatı, ilk defa artışa geçti. Geçen Ocak ayında yüzde 249 artış kaydeden zeytinyağı ihracatı, Şubat ayında yüzde 303 artışla rekor kırdı. Uluslararası piyasalarda yaşanan gelişmeler, iç piyasada da zeytinyağı fiyatlarını arttırdı. İhracata paralel olarak iç piyasada beş asit sızma zeytinyağının fiyatı yüzde 20-25 civarında yükseldi. On gün önce 4,5 lira olan sızma zeytinyağının toptan fiyatı 5,5-6 liraya çıktı. Marketlerde ise 9 ile 14 lira arasında satılıyor. Zeytinyağın toptan fiyatındaki artışın kademeli olarak devam edeceği öngörülüyor.
İspanya, yıllara göre değişmekle beraber ortalama 1,4 milyon ton zeytinyağı üretiyor. 2012-2013 sezonunda yaklaşık 1 milyon ton rekolte beklediğini açıklayan İspanya, ilerleyen aylarda rakamı 800 bin, daha sonra da 600 bin tona çekti. Son günlerde rekolte tahminlerini yeniden revize ederek 550 bin tonda netleştirdi. Dünya zeytinyağı üretiminin yüzde 40-45’ini karşılayan İspanya’daki rekolte düşüklüğü, iyi bir sezon geçiren Türkiye’ye yaradı. Türk ihracatçılar, ucuz İspanyol yağı karşısında rekabet avantajı yakaladı. Yıllık 250 bin ton ile dünyanın önemli zeytinyağı üreticilerinden Türkiye’nin ihracatı, yapısal sıkıntılar sebebiyle 2010-2011 sezonunda 13 bin tona kadar gerilemişti. Son üç ayda tekrar artışa geçen zeytinyağı ihracatı 30 bin 488 tona yükseldi.
‘TÜRKİYE YAKALADIĞI AVANTAJI DEVAM ETTİRMEK İÇİN KALICI PAZARLAR OLUŞTURMALI’
Tariş Zeytin ve Zeytinyağı Birliği Başkanı H.Cahit Çetin, bu sezon küresel ölçekte en dikkat çeken gelişmenin, İspanya’daki üretim düşüşü olduğunu söyledi. Üretimin yanı sıra ürün kalitesindeki düşüşün de dünya ticareti ve fiyatlarını etkilediğine dikkat çeken Çetin, “Uluslararası piyasalarda uzun süre tonu bin 800-bin 900 eurolarda seyreden zeytinyağı, İspanya’daki üretimin netleşmesine bağlı olarak birden 2 bin 500-2 bin 600 euroya yükseldi. Şu anda ise uluslararası piyasalarda 2 bin 900 eurodan işlem görüyor. AB’nin diğer önemli zeytinyağı üreticisi ülkeleri olan İtalya ve Yunanistan’da ise dalgalanma var. Bu gelişmeler, Türkiye’ye ihracat artışı olarak yansıyor.” diye konuştu. Çetin’e göre İspanya’daki durum geçici. Türkiye’nin, yakaladığı avantajı devam ettirmesi için kalıcı pazarlar oluşturulması gerekiyor.
Bu yıl zeytinyağı ihracatında büyük bir atılım başlatan Orkide Yağları’nın bağlı bulunduğu Küçükbay A.Ş. Yönetim Kurulu Başkanı Ahmet Küçükbay ise İspanya’nın kriz dolayısıyla tarıma verdiği desteklerde ciddi kısıtlamalara gittiğini, bu çerçevede zeytin üreticilerine kilo başına verilen 1,3 euroluk desteğin 1 euronun altına çekildiğini aktardı. Küçükbay, “Hem teşviklerdeki kısıntılar hem de rekolte düşüklüğü, İspanya’da zeytinyağı fiyatlarını yükseltti. Bu da Türkiye’nin rekabet gücünü arttırdı. Dolayısıyla Türkiye’nin önü açıldı.” dedi. Küçükbay’a göre İspanya’daki gelişme, içerideki zeytinyağı stoğunu eritme açısından da büyük bir fırsat.
‘HİÇ İHRACAT YAPMADIĞIMIZ ÜLKELERE YAĞ SATMAYA BAŞLADIK’
Ege Zeytin ve Zeytinyağı İhracatçıları Birliği Başkanı Ali Nedim Güreli de zeytinyağı ihracatındaki rekor artışın en büyük sebebinin, İspanya’daki rekolte düşüklüğü olduğuna dikkat çekiyor. Uluslararası piyasalarda Türkiye’nin en büyük rakibinin İspanya olduğunu belirten Güreli, “Ancak son gelişmeler, Türkiye’yi öne çıkardı. Tedarikçiler Türkiye’ye yöneldi. Hiç iş yapmadığımız Pakistan, Şili, Kolombiya ve Peru’ya ilk kez ürün gönderdik.” şeklinde konuştu. Güreli, İspanya karşısındaki avantajın devam etmesi için Türkiye’nin Dahilde İşleme Rejimi (DİR)’ne açık olması ve teşviklerin yeniden düzenlenmesi gerektiğini savunuyor.
TÜRKİYE’NİN ZEYTİNYAĞI İHRACATI
Sezon Miktar (bin ton) Değer (bin dolar)
2005/2006 92.108 293.892
2006/2007 47.569 202.942
2007/2008 42.389 145.428
2008/2009 15.832 71.732
2009/2010 23.355 81.422
2010/2011 11.739 49.257
2011/2012 19.409 65.400
2012/2013* 30.488 94.819
*1 Kasım 2012-28 Şubat 2013 dönemi
Kaynak: Ege İhracatçılar Birliği
Alıntı: Gıda Tarım.com