Tarım Bakanı Ahmet Eşref Fakıbaba, dünyada yaşanan büyük gıda israfına vurgu yaparak, porsiyonların küçülmesi önerisinde bulundu. Biz de israfın boyutunu inceledik ve bireysel olarak atabileceğimiz adımları listeledik. İsrafın boyutu büyük değil, çok büyük… Gıda israfı dünya çapında trilyon dolarlık bir sorun.
Gıda Tarım ve Hayvancılık Bakanı Ahmet Eşref Fakıbaba, porsiyonların küçültülmesi konusunda uyarıda bulunarak, dünya çapında her yıl üretilen 4 milyar ton gıdanın 1.3 milyar tonunun israf edildiğini vurgulamış ve “Lokantalarda porsiyonlar çok büyük. Önümüze yemekler geliyor ve ancak yarısını yiyebiliyoruz, diğer yarısı çöpe gidiyor. Porsiyonların özellikle lüks otellerde küçülmesi taraftarıyım” demişti. İsrafın boyutunu biraz inceleyince insan gerçekten şaşırıyor. Çoğumuzun tahmin ettiğinin çok ötesinde bir durumla karşı karşıyayız. Gelin küresel rakamlardan başlayalım. Dünyamızda 800 milyon aç varken, insan tüketimi için üretilen gıdanın neredeyse üçte biri (yaklaşık 1.3 milyar ton) boşa gidiyor veya kayboluyor. Dünya nüfusunun 2050 yılında 9.1 milyar olacağı tahmin ediliyor. Yani bugünden yüzde 34 daha fazla. Küresel gıda üretiminin, artan nüfusun taleplerini karşılayabilmesi için 2050 yılına kadar yüzde 60 artması gerektiği hesaplanıyor. Birleşmiş Milletler Gıda ve Tarım Örgütü (FAO) verilerine göre, gıda atık ve kayıplarının yıllık maliyeti 940 milyar dolara ulaşıyor. Ve gelecekte yaşanacak asıl zorluk daha fazla üretmek değil, kayıp ve atıkların sürdürülebilir bir şekilde azaltılması olacak.
EN ÇOK ATIK RESTORANLARDA
Dünya çapında yaklaşık 842 milyon insan açlık çekiyor. Yani dünya nüfusunun yaklaşık yüzde 12’si aç. Dünya açlık istatistiklerine göre, her yıl yaklaşık 9 milyon insan açlıktan ölüyor. Dünyada bir yandan açlık devam ederken, diğer yandan Türkiye’de de gıda fiyatlarının yüksekliğinden yakınırken, üretilen gıdaların bu boyutlarda israf edilmesi üzücü. Çünkü aslında gezegenimiz, herkesi besleyecek kadar yeterli yiyecek üretiyor. Bir tarafta 1.3 milyar ton gıda israfı var; gıdalar çöpe atılıyor. 600 milyon kişi ise obez. Her yıl gelişmiş ülkelerdeki tüketiciler (222 milyon ton), Sahra Altı Afrika’da üretilen kadar gıdayı (230 milyon ton) çöpe atıyor. Sadece Avrupa’daki gıda israfı 200 milyon aç insanı doyurmaya yetecek boyutlarda. Gelişmiş ülkelerde, çöpe atılan gıdaların yüzde 40’ı aslında yenebilecek durumda. Gelişmekte olan ülkelerde ise yılda 150 milyon ton buğday heba oluyor. Bu kayıp, tüm fakir ülkelerdeki açlığı ortadan kaldırabilecek buğday miktarının altı katını oluşturuyor. Gelişmekte olan ülkelerdeki kayıpların yüzde 40’ı hasat öncesi-sonrası ve perakendeciye gelmeden önceki süreçte gerçekleşirken, gelişmiş ülkelerde kayıpların yüzde 40’ı perakende ve tüketici sürecinde gerçekleşiyor. Restoranlar ve gıda endüstrisi dünyanın en fazla atık üreten sektörlerinin başında geliyor. Barilla Gıda ve Beslenme Vakfı’nın (BCFN) güncel bir raporuna göre, dünyada her gün Berlin, her yıl Filipinler büyüklüğünde tarım alanı kaybediyor. Yakın dönemde tarım ve gıda israfı konusunda somut adımlar atılmazsa 40 yıl sonra gıdaya erişimin zorlanacağı uyarısı yapılıyor.
İHRACATIN 4 KATI KAYBA UĞRUYOR
Gıda israfı konusunda Türkiye’de durum nasıl diye bakacak olursak, meyve ve sebze israfı ciddi boyutta. Ülkemizde üretilen 49 milyon ton meyve ve sebzenin yüzde 25-40’i ya üretim ve dağıtım zinciri aşamasında kayba uğruyor ya da satış ve tüketim aşamasında atık haline dönüşüyor. TÜBİTAK araştırma verilerine göre, en iyimser tahminle kayba uğrayan ürün miktarı, 11.6 milyon ton. Bu da yıllık yaş sebze-meyve ihracatımızın tam 4 katına karşılık geliyor. Parasal açıdan bakacak olursak, Türkiye’de sebze-meyve ticareti 100 milyar TL civarında, bu miktarın minimum 25 milyarlık bölümü atık ve kayıp oluyor. Farklı kaynaklara göre değişmekle birlikte, Türkiye’de sebze ve meyvedeki kayıp oranı tüketiciye ulaşana kadar yüzde 48’e ulaşıyor. Perakendeden satışa kadar olan tablo böyle… Eğer tüketici tarafındaki israfı da hesap ederseniz rakamlar daha çok büyüyor.
8 ADIMDA İSRAFIN ÖNÜNE GEÇİN
1- Alışverişinizi Planlı Yapın: Gıda alışverişi yaparken fazla almaktan kaçının. Haftalık öğünlerinizi yapmak için gereken malzemelerin listesini çıkartın. En önemlisi de o listeye sadık kalın.
2- Dondurucunuzun kapasitesini öğrenin: Fazla meyve ve sebzeleri mevsiminde alın, ekmek ve diğer yemeklerle beraber dondurucuya atın.
3- Son Kullanma Tarihlerini Öğrenin: ABD Gıda Sağlığı ve Denetleme Servisi’nin açıklamalarına göre iyi muhafaza edilmiş bir ürün, son kullanma tarihinin üzerinden çokça bir süre geçmediği sürece güvenle tüketilebilir.
4- Doğru Yerde Saklayın: Besinleri doğru sıcaklıkta saklamak ömürlerini uzun bir süre arttırabilir. Buzdolabınızı tıka basa doldurmayın. Bu soğuk havanın sirkülasyonunu engeller.
5- Tek seferde birden fazla yemek pişirin: Tek seferde birden fazla yemek pişirmek elektrik, su ve zaman kazandırır. Dondurucuda yemek olduğunu bilmek de gereksiz satın alımları önler.
6- Porsiyon Kontrolü: Hem aldığınız kaloriyi hem de artıkları kontrol etmenize yardımcı olur.
7- Buzdolabınızı Düzenli Tutun: En güzel yemekler hep arkada kalanlardır ve onlar keşfedilinceye kadar çoktan bozulmuş olurlar. Düzenli bir buzdolabı hangilerinin önce yenmesi gerektiği konusunda size kılavuz olabilir.
8- Hala Fazlaysa İhtiyaç Sahiplerine Verin: Fazlalığınız varsa komşularınıza, yerel yardım kuruluşlarına veya hayvan barınaklarına verebilirsiniz.
EN FAZLA GIDA İSRAF EDEN ÜLKELER (KİŞİ BAŞINA YILDA)
Suudi Arabistan………………….. 427 kg
Endonezya………………………… 300 kg
ABD………………………………….. 277 kg
BAE………………………………….. 16 kg
21 KAT
Katı atık depolama alanlarından çıkan metan gazının karbondioksite göre zarar oranı
18 MİLYON TON
ABD’deki gıda atıkları 10 yıl boyunca yüzde 20 azalsa sera gazı emisyonunda sağlanacak azalma
1.3 MİLYAR TON
Dünyadaki toplam gıdadan israf miktarı
750 MİLYAR DOLAR
İsraf edilen gıdanın yıllık maliyeti
795 MİLYON KİŞİ
Dünyada açlık çeken kişi sayısı
RESTORANLAR NE YAPABİLİR?
50 restoran ile birlikte gıda atık ve kaybının önlenmesi amacıyla Metro Gıda Hareketi’ni başlatan Metro Toptancı Market’in işletmelere yönelik bazı önerileri ise şöyle: İşletmelerin bulundukları lokasyona, ağırlayabilecekleri misafir kapasitesine göre satın alma yapmaları gerekir. İşletmenin öğle, akşam ya da günün hangi saatinde yoğun olduğuna bağlı olarak, satın almasını önceden planlaması, ihtiyaç fazlası bir satın alma yapmaması ve doğru zamanda satın alma yaparak atığı en aza indirgemesi gerekiyor. Menü planlaması da önemli. Mutfakta ise en yüksek atık ön hazırlık ve pişirme kısımlarında oluyor. Bayatlayan ambalajlar da atık oluşturuyor. Doğru porsiyonlama ile tüketilenden fazlasını servis etmemek önemli.
