KIMIL (Aelia spp.,Hem.: Pentatomidae)
1.TANIMI VE YAŞAYIŞI
Ülkemizde bulunan türleri;Aelia rostrata Boh., A. acuminata L., A. syriaca Horv., A. furcula Fieb.,A. melanota Fieb., A.turanica Horv., A. virgata Klug., A. albo-vittata Fieb. ve A. sibirica Reut.dır.
Türlere göre ayrıcalık göstermekle beraber en yaygın türü A. rostrata olup, yaklaşık 8-11 mm uzunluğunda ve 4-6 mm genişliğindedir. Baş üçgen şeklinde, genişliğinden daha uzun, ön kısmı sivridir. Orta kısımları koyu, kenarları genellikle açık kirli sarıdır. Antenleri kırmızımtrak renktedir.Nokta gözler kırmızı, birleşik gözler siyahtır. Sırtın ön kısmının kenarları omurgalı, sarımsı renkte,noktalıdır. Üzerinde yan yana önden arkaya uzanan siyah ve kirli sarı çizgiler bulunur. Bacaklar kirli sarı renktedir. Familya özelliği olarak pis koku salgılar.Erginler yaz sonunda havaların çok ısındığı dönemlerde kışı geçirdikleri 1500-2000 m yükseklikteki kışlak adını verdiğimiz dağ ve tepelere çıkarlar. Havaların soğuması ile birlikte aktiviteleri kesilir,duraklama dönemine girerler. Kışı uyuşuk halde meşe, kirpigeven, kirpiotu, çam, ayıkulağı gibi kışlak bitkilerinin altlarında, yaprak altındaki toprağın 4-8 cm derinliğinde geçirirler. Genellikle meşe bitkilerini seçerler. İlkbaharda havaların ısınması ile 11-15oC derecelerde devamlı olmayan hareketleri, 19-22oCr17; ler de artar ve toplu olarak kışlaktan ovaya uçmaya başlarlar. İklim koşullarına göre değişmekle birlikte genellikle Nisan sonu Mayıs başında kışlaktan ovaya göçerler.Hava sıcaklığının üst üste en az 20oCr17;nin üstünde bir kaç gün devam etmesi durumunda kışlağı 3-5günde terk ederler. Havaların yağışlı ve serin gittiği günlerde iniş süresi uzar. Kışlaktan ovaya inen kımıllar başaklı ve gelişmiş ekinleri seçerler. İnişten 10-15 gün sonrasına kadar beslenir ve çiftleşirler.Dişiler yumurtalarını; 12-18 lik yumurta paketleri halinde; başaklara, saplara, yaprak yüzlerine, toprak üstüne, yabani otlara bırakırlar. Bir dişi yaşam süresince yaklaşık 150-180 yumurta bırakır.Yumurtadan çıkan nimfler 5 gömlek değiştirerek yeni nesil ergin olurlar. Nimf dönemi ortalama 20-30gün sürer. Yeni nesil erginler havaların ısınması ve hasadı takiben kışlaklara çıkarlar.
2.ZARAR ŞEKLİ, EKONOMİK ÖNEMİ VE YAYILIŞI:
Sokucu-emici ağız tipli bir ekin böceği. Bitkileri sokup emdiğinden ziraat yönünden önemli ziyanlara yol açarlar. Kışlaktan ovaya inen kışlamış kımıl erginleri, süne kışlamış erginleri gibi kardeşlenme döneminde bulunan hububatı kök boğazı üstünden emerek KURTBOGAZI (Göbek kurusu) zararını yapar. Bu şekilde zarar görmüş bitki başak bağlamaz. Kışlamış kımıl erginleri hububatın başaklanma döneminde başak sapını emerek bitkinin tane bağlamasına engel olur. Bu zarar şekline AKBAŞAK zararı denir. Kımıl 3.-5. dönem nimf ve yeni nesil erginleri tanelerde beslenerek taneleri kavuz durumuna getirirler. Zararlı yoğunluğuna ve iklim koşullarına bağlı olarak her üç fenolojik dönemde de zarar ciddi boyutlara ulaşabilir. Yurdumuzun her tarafında yayılmış olan kımıl, özellikle Orta Anadolu, Güneydoğu Anadolu ve Batı Anadolur17;da hububata önemli ziyanlar yapar.
3.KONUKÇULARI:
Başta buğday olmak üzere diğer kültür ve yabani Buğdaygiller konukçularıdır.
4.DOĞAL DÜŞMANLARI VE ETKİNLİKLERİ:
Ergin ve yumurta parazitoitleri vardır. Orta Anadolu Bölgesinde tespit edilmiş olan ergin parazitoitiGymnosoma desertorum Rohd. (Dip.: Tachinidae) dur. Tespit edilen yumurta parazitoitiHymenopterler ise; Trisolcus rufiventris (Mayr.), T. semistriatus (Nees.), T. simoni (Mayr.)dır.Ayrıca kışlaklarda bazı hastalık etmenleri ölüme neden olmakta ve çok az oranda da olsa parazitnematod Agamermis sp. kışlamakta olan erginlerde rastlanılmaktadır.
5.MÜCADELESİ
5.1.Kültürel Önlemler
Bu önlemler içinde erkenci yetişen hububat çeşitleri ile bunların erken ekimleri, tarlaların iyi hazırlanması, nadasın iyi yapılması, yabancı otlarla gereği şekilde mücadele, hasadın mümkün olduğu oranda erken yapılması ve polikültür tarıma önem verilmesi gibi önlemler sayılabilir.
5.2.Kimyasal Mücadele
5.2.1.Mücadele Zamanının Tesbiti
Kımıl Mücadelesi esas olarak kışlamış erginlere karşı yapılır. Mücadele zamanının sağlıklı bir şekilde saptanabilmesi için, kışlaktan göç hareketlerinin çok iyi takip edilmesi gerekir. Bu amaçla hava koşullarına bağlı olarak Nisan ayının ikinci haftasından itibaren kışlaklarda kımılın hareketi izlenir. İlk uçuşlar görüldüğü günden sonra kışlaklar çevresindeki ekiliş alanları kontrol edilir.Zararlının dağılmasına ve yumurta bırakmasına fırsat verilmeden toplu iniş alanlarında hemen mücadeleye başlanır (5 dekar sahada 1/4 m2lik çerçevelerle en az 10 sayım yapılarak, ortalama m2de 2 kışlamış ergin görülen sahalar programa alınır). Nimf ve yeni nesil erginler için; en geç5.dönem nimf görüldüğünde ( 5 dekar sahada 1/4 m2lik çerçevelerle en az 10 sayım yapılarak, m2deortalama 10 adet 2.-5. dönem nimf veya yeni nesil ergin) eşik olarak verilen yoğunlukta kımıl bulunan alanlarda vakit geçirilmeden ilaçlama yapılmalıdır.
www.etarim.net