Meyve Ağaçlarına Aşı Yapımı

Aşılar anaca takılan parçanın özelliğine göre ikiye ayrılır.

a) Göz aşıları

Bu aşılarda anaca takılan parça tek bir gözden oluşur.

b) Kalem aşıları

Bu aşılarda anaca takılan parça genellikle üzerinde 1-3 göz bulunan, 7-15 cm uzunluğunda “kalem” adı verilen 1 veya 2 yaşlı dal parçasıdır. Ancak onarım amacıyla yapılan kemer ve köprü aşılarında kalemin boyu 50-80 cm uzunluğunda olabilmektedir.

Aşılar yapılış zamanlarına, diğer bir ifadeyle gelişme dönemi içinde sürme durumlarına göre de “Sürgün” ve “Durgun” aşılar olarak ayrılırlar.

a. Meyve ağaçlarında ve asmalarda erken ilkbaharda yapılan kalem ve göz aşıları ile Haziran ayında yapılan göz aşıları aşı yapıldıktan kısa bir süre sonra sürerler. Bunlara “sürgün aşılar” denir.

b. Yine asmalarda ve meyve ağaçlarında Ağustos veya Eylül ayında yapılan göz aşıları kaynaşır, tutar, ancak yapıldığı dönem içinde sürmez. Bu gözler takip eden ilkbahar döneminde sürerler. Bu aşılara da “durgun aşılar” denir.

Aşıda kullanılacak kalem veya gözü hazırlamak amacıyla, genellikle bir yaşlı sürgünlerden hazırlanan dal parçalarına “aşı kalemi” denir. Aşı kalemleri erken ilkbaharda uygulanacak kalem ve göz aşıları için, yaprak dökümünden kış sonuna kadar olan dönemde alınabilir. Kış soğuklarının bir yaşlı sürgünlere zarar verme ihtimali bulunmayan kışları ılık geçen yörelerde aşı kalemlerinin bitkide uyanma başlamadan, yani aşı uygulamasından birkaç hafta önce alınması daha uygun olmaktadır.

Aşı kalemleri, uygun sıcaklık ve nem şartlarında gözleri dinlenme halinde tutacak şekilde saklanmalıdır. Su kaybının önlenmesi şartıyla 2-3 haftalık bir süre için, 4-10°C’de, ya da 1-4°C sıcaklıktaki soğuk hava depolarında polietilen torbalar içinde aşı zamanına kadar saklanmaları mümkündür.

Ağustos ve Eylül aylarında yapılacak durgun göz aşıları için kullanılacak aşı kalemleri ise, o yılın sürgünlerinden gözler iyice olgunlaştıktan sonra, aşının yapılacağı dönemde alınmaktadır.

Bir yıllık sürgünler üzerindeki bütün gözlerin aşıda kullanılmaları mümkün değildir. Aşıda kullanılacak kalem ve gözler, genellikle sürgünlerin orta kısımlarından alınmalıdır. Çünkü sürgünlerin uç kısımlarının yeteri kadar odunlaşmamış, buna karşılık dip kısımlarının gereğinden fazla odunlaşmış olabilir.

GöZ AŞILARI

Göz aşıları, üzerinde tek bir göz bulunan küçük bir kabuk parçası ile yapılan aşılardır. Bu aşıların uygulanması, kabuğun odundan kolaylıkla ayrılabilmesine bağlıdır. Kabuğun odundan kolayca ayrılabilmesi durumuna “kabuk verme” denir. Aşılama zamanı, bitkinin ve kambiyum dokusunun aktif gelişme halinde olduğu ilkbaharda başlar ve sonbaharda büyümenin durmasına kadar devam eder. Ancak bu dönemde, susuzluk, yaprakların herhangi bir nedenle dökülmesi veya zarar görmesi ya da olumsuz çevre şartları gibi nedenlerle bazen kabuk verme zorlaşabilmektedir. Bu durumda da aşı yapmak mümkün olmaz.

Meyve türlerinin çoğaltılmalarında yaygın olarak kullanılan göz aşılarının, kalem aşılarına göre bazı üstünlükleri bulunmaktadır.

1. Göz aşıları kurşun kalem kalınlığındaki (5-6 mm) anaçlara bile uygulanabildiğinden anacın kalınlaşması için uzun yıllar beklemeye gerek yoktur. Aşıya erken başlanması nedeniyle, göz aşılarıyla aşılanan ağaçlar daha erken meyveye yatmaktadırlar.

2. Göz aşılarında her anaca yalnız bir tek göz takıldığı için, daha az aşı kalemine ihtiyaç duyulur.

3. G44öz aşılarında aşı uygulanırken anaçta çok az yara açıldığından, aşının tutması daha kolay olmaktadır. Genelde göz aşılarında tutma oranı % 80-95 arasındadır.

4. Göz aşılarında aşının tutup tutmadığı 15-20 gün sonra belli olduğundan, tutmayan aşılar aynı yıl içinde yenilenebilmektedir.

5. Göz aşılarının öğrenilmesi ve yapılması daha kolay olup, usta bir aşıcı ile bağlayıcı günde 800-1200 aşı yapabilmektedirler.

6. Durgun göz aşıları, fidanlıklarda diğer işlerin azaldığı bir dönemde yapılmaktadır.

7. Göz aşılarında aşı macunu kullanılmasına gerek yoktur.

Meyvecilikte ve bağcılıkta göz aşıları, ilkbahar başında, Haziran ayında, Ağustos ve Eylül aylarında olmak üzere üç dönemde yapılmaktadır.

Erken ilkbahar göz aşıları, anaçta aktif büyüme başlar başlamaz, kış dinlenme döneminde alınan aşı kalemlerindeki gözler kullanılarak yapılır. Bu aşılar, yapıldığı dönem içinde sürerler.

Haziran göz aşıları o yılın sürgünlerinden hazırlanan aşı kalemlerindeki gözleri kullanarak, yaz başında yapılmaktadır. özellikle şeftali ve kayısı gibi sert çekirdekli meyve türlerinin aşılanmasında kullanılmaktadır. Bunlar da aynı mevsimde süren aşılardır.

Geç yaz göz aşıları, Ağustos-Eylül aylarında, o yılın sürgünlerinden hazırlanan aşı kalemlerindeki gözlerin kullanılması ile yapılan aşılardır. Bu aşılar, aşılama döneminin daha uzun sürmesi, yaz sonundaki yüksek sıcaklıkların aşılarda daha iyi kaynaşma sağlaması, aşı kalemlerinin saklamaya ihtiyaç göstermemesi ve fidanlıklarda bu dönemde daha az iş yükü olması gibi nedenlerle meyve fidanı üretiminde diğer dönemlerde yapılan aşılara tercih edilmektedir. Bu aşılar yapıldıkları yıl tutarlar, ancak kışı dinlenme halinde geçirerek ertesi yıl ilkbaharda sürerler.