Papayalar; kısa ömürlü, hızlı gelişen, odunsu, 3-10m boy yapabilen dikotil(çift çenekli), bitkilerdir. Açık yeşil veya koyu pembe gövde, düzgün silindirik yapıdadır. 20 yıldan fazla yaşayan papaya, uzun yıllar meyve verebilir. Kültüre edildiğinde genellikle tek gövdeli, yaşlandığında bir çok dal geliştirir. Yapraklar gövdenin üst kısımlarından sarmal yada horizontal olarak çıkar. Yapraklar 5-9 lobludur. Yaprak eni 30-60 cm yi bulur ve damarlar sarımsı renktedir. Yapraklar ağaç üzerinde 4-6 ay kalır. 5 petalli çiçekler etli, mumsu ve oldukça güzel kokuludur. Kimi papayalar kısa saplı dişi ve erdişi çiçekler oluştururken kimileri sadece erkek çiçekler oluşturur. Çiçek kurulları 1,5 m uzunluğa erişir.
Havai ve Meksika olmak üzerinde 2 tip papaya vardır. Meyve olgunlaştığında yeşil kabukludur. Meyve etli kısmı(mezokarp) açık portakal rengi, pembemsidir. Küçük siyah çekirdekler meyvenin ortasında kümelenmiştir. Havai orijinli papayaların hasadı daha kolaydır. Nadiren 2,4 m nin üzerinde boylanır. Meksika orijinli papayalar daha boylu, daha iri meyvelidir. Fakat lezzet olarak daha düşük değerdedir. Meyve ve yapraklar papain maddesi ihtiva eder. Bu madde sindirime yardımcı olur ve etlerin tenderize(yumuşatılmasında) edilmesinde kullanılır. Yenilebilir baharatlı çekirdekler karabiber tadındadır.
Besin elementlerince zengin iyi drenaja ve yeterli miktarda neme sahip topraklarda 9mr17;den fazla boy yapar. Geniş, derin loplu yaprakları 90 cm uzunluğa erişir. Kavuna benzer meyveleri değişken ebatlarda olup meyve, kısa saplıdır ve yaprakların koltuğundan çıkar.
Papaya meyveleri besin değeri bakımından A ve C vitamini ihtiva eder. Bol miktarda potasyum içerir. Meyve etli kısmı A vitamini bakımından zengindir. Papaya meyvesinde Sakaroz %48.3, Glikoz %29.8, Fruktoz %21,9 Karbonhidrat %10 oranlarında bulunur. Asit oranı düşük olup PH: 5.5-5.9 arasındadır. Sitrik asit ve Malik asit oranları eşittir. Papain maddesinin sindirimi kolaylaştırıcı etkisi vardır.
Papayalar poligam(çok cinsli) türlerdir. 3cinsel tip vardır.
1)Erkek
2)Dişi
3)Erdişi
Bununla birlikte bazı bitkiler üzerinde hem dişi,hem erkek,hem de erdişi çiçekler bulunabilir. Aynı zamanda bazı bitkiler üzerinde erkek ve dişi çiçeklerin miktarı farklı sayıda olabilir. Cinsel yapıdaki bu değişim kuraklık ve değişken sıcaklık gibi klimatik faktörlerden kaynaklanır.Çiçeklenme anındaki yüksek sıcaklıklarda ağaç erkek çiçekler üretir. Bu yüzden erkek ağaçlar meyvesizdir. Tepe budaması yapıldığında erkek ağaçlar dişi yada erdişi bireylere dönüşür. Erdişi bitkiler meyve üretimi açısından tercih edilir. Aynı zamanda meyvelerin elde edildiği çiçeklerin açık tozlaşma ürünü olması beklenir. Bundan dolayı yetiştirici çiçek tiplerine göre yetiştirme desenini seçmek zorundadır. Bu, dişi veya erdişi çiçeklerin her ikisinde çiçeklerini açmadan üzerlerini örterek kontrollü tozlaşma yapmasıyla sağlanır.
Polenizasyon(Tozlaşma)
Dişi ağaçların, erkek ağaçlara ait çiçekler tarafından tozlaşmasıyla oluşan meyve içersinde eşit sayıda dişi ve erkek bireyler verecek tohumlar olması beklenir.
Dişi ağaçlar erdişi ağaçlardan alınan polenlerle tozlaştırıldığında oluşan meyve içersinde dişi ve erdişi bireyler verecek tohumlar eşit sayıda bulunabilir.
Aynı ağaç yada başka ağaçların erdişi çiçeklerinin kendi kendini yada birbirini tozlaması yoluyla oluşan meyve içersinde ½ (dişi /erdişi ) oranında dişi ve erdişi tohumlar meydana gelir.
Erdişi ağaçlar, erkek ağaçlar tarafından tozlaşırsa oluşan meyvede eşit sayıda dişi, erkek ve erdişi çiçekler verecek tohumlar meydana gelir.
İklim
Papaya ılıman, bol yağışlı yada sulanabilir yetişme ortamlarında iyi bir gelişim yapar.Kuvvetli rüzgarlar, su baskını, don olan ortamlarda gelişimi yavaşlar. Dayanabileceği minimum sıcaklık 0oC civarıdır.
Toprak
İyi drenaja sahip, kumlu, derin, besin elementleri bakımından yeterli topraklarda iyi gelişir.
Yetiştirilmesi
Dikimler en az 2,4 X 3,0 m aralık mesafede olmalıdır. Fidanlar 15-20 cm boya geldiğinde dikime uygundur. Çiçeklenme dikimden 5 ay sonra olur. Dişi ve erdişi ağaçlar seçilerek erkek ağaçlar 10 dişiye 1erkek ağaç kalacak şekilde çıkarılır. Şubat-Mart aylarında dikim yapıldığında aynı yılın Ekim-Kasım Aylarında meyve alınır. Daha serin yörelerde plantasyon Haziran-temmuz aylarında yapılırsa hasat gelecek yılın nisan-mayıs aylarında olacaktır.
Başarılı bir plantasyon ve yetiştirme için dikkat edilmesi gereken unsurlar:
Kontrollü tozlaşma ürünü, (dişi x erdişi yada erdişi x erdişi) üstün tohumlarla dişi ve erdişi ağaçlarla aynı zamanda meyve büyüklüğü yönünden üstün ağaçlarla plantasyon yapılmalıdır.
Toprak iyi bir drenaja sahip olmalıdır. Papaya su baskınlarına karşı duyarlıdır. Ölmese bile yavaş gelişir.
Sulama kurak dönemlerde uygulanmalıdır. Aşırı sulama büyümede geri kalma çiçek dökme ve taze meyvelerin dökülmesine neden olur.
Papaya hızlı gelişen bir türdür. Yeterli besin elementine ihtiyaç gösterir. Fakir topraklarda düzenli gübreleme ile bol miktarda ürün alınabilir. Bitki ve meyve gelişimi için azot ve fosfor önemlidir. Genellikle her sulamada bitki başına 250 gr (1/2 lb) NPK (10-10-10) (%30N) kompoze gübresi plantasyon sırasında yada hemen dikim sonrası uygulanmalıdır. Bu miktar gübrelemeye 7-8 aylık oluncaya kadar iki haftada bir doz azar azar artırılmak suretiyle devam edilir.
Hastalık ve Zararlıları
Floridar17;da 3 böcek türü zararlı olmaktadır.
Papaya meyve sineği (Toxotrypana curvicauda) larvaları tohumlarla ve taze meyve dokuları ile beslenirler.
Papaya ağ örücüsü ( Homolopalpia dalera) meyve ve gövde etrafında ağ örer ve ağ altında kalan bitki kısımları ile beslenir. Papaya beyaz sineği (Trialeuroides variabilis) taze yaprakların alt yüzlerinde beslenir.
Mantar olarak özellikle Antraknoz (Colletotrichum gleosporiodes) hastalığı gövde ve meyvede, diğer kök mantarları yağışlı ve nemli havalarda zarlı olur. Nematot ve virüs gibi zararlılar etkili olabilir.
Özellikleri ve Tarihçesi
Papaya egzotik meyveler arasında çok değerli bir yere sahiptir. Protein, mineral ve vitaminler gibi günlük alınması gereken besinlerin önemli bir kısmı bu besinlerden sağlanabilir. Papayalar olgunlaştıkça içerdikleri C vitamini miktarı da artar. İçerdiği karbonhidrat da tabi şekerlerden gelmektedir.
Yetiştirildiği Yerler
Güney Afrika, Latin Amerika, Avustralya ve Hawaii de üretilmektedir.
Faydaları
Papaya enerji veren bir besin olması sebebiyle gelişmekte olan çocuklar, hamile ve emziren bayanlar için mükemmel bir kuvvet deposudur.
Papaya’ nın eski zamanlardan beri bilinen inanılmaz bir özelliği vardır. Sindirimi en kolay meyvelerden biri olmasının yanı sıra diğer besinlerin kolayca sindirilmesine de katkıda bulunur. Papaya da bulunan papain adlı enzim yiyeceklerdeki proteinin sindirilmesine yardımcı olur ve özellikle mide suyu eksikliği olması ya da midede çok fazla oranda sağlıksız sıvı bulunması durumunda hayli etkili bir maddedir. Düzenli yendiği takdirde kabızlığa, kanayan basur ve kronik ishale iyi gelir. Papayanın eti yumuşatıcı özelliği de keşfedilmiştir.
Bu bilgilerden yararlanarak özellikle Hindistan’ da et yemeklerine papaya ilave edilerek etin daha yumuşak ve daha kolay sindirilebilir hale gelmesine katkıda bulunur.
Hem papaya’ nın suyu bazı cilt bozukluklarına da iyi gelmektedir. İçinde irin oluşumu olabilecek şişkinliklere ya da doğrudan irinlere, siğillere, sivilcelere, nasırlara, normal olmayan dışarı uzanan deri çıkıntılarına iyi geldiği görülmüştür.
Papayanın sıvısı kozmetik olarak çillere ve güneşe maruz kalma sonucu oluşan kahverengi lekelere iyi gelip derinin pürüzsüz bir görünüm almasını sağlamaktadır.
Papaya çekirdeğinden yapılan macunlar, mantar gibi değişik cilt hastalıklarına sürüldüğünde de olumlu sonuçlar verdiği görülmüştür.
Nasıl ve Nerede Kullanacağız?
Olgunlaşmamış papayalar genelde sarıyla karışık yeşildir ve baskı uygulandığında serttirler, olgunlaştıklarında renkleri yarı sarı yarı yeşil durum alır ve basıldığında biraz daha yumuşak bir his verirler, derileri pürüzsüzdür yaralanma izleri ya da aşırı yumuşak bölgeleri yoktur.
Papayaları kesmeden yada doğramadan önce yıkayınız. Kabuklarını bıçakla soyun ve ortadan boylamasına ikiye kesin ve çekirdeklerini çıkartın. İstediğiniz gibi dilimleyin.
Papaya, taze olarak tüketilmesinin yanı sıra, meyve salatalarında, meyve suyu olarak, kokteyllerinizde, pasta yapımında kullanabilirsiniz. Ayrıca, yemeklerinize aroma ve lezzet katmasının yanı sıra dondurma yapımında da kullanabilirsiniz.
Muhafaza Koşulları
Eğer olgunlaşmamış papaya alınmışsa mutfakta güneş ışığından uzak bir yerde 2-3 gün saklanabilir. Olgunlaşma projesini hızlandırmak için genişçe ağzı kapalı kağıt bir torbada elma, muz, armut gibi etilen gazı üreten bir meyveyle beraber 1-2 gün bekletebilirsiniz. Eğer papayayı uzun süreli bekletmek istiyorsanız plastik bir çantada sebzelikten uzak bir yerde buzdolabında saklayabilirsiniz.