MONO POTASYUM FOSFAT
Fertigasyon ve Yapraktan gübrelemede
Önsöz
MKP (KH2PO4) bitki beslemesi için yeni bir konu değildir. Oldukça uzun bir süredir hidroponik sistemlerde ve Hoagland da olduğu gibi bitki besleme çözeltilerine katılan, yaygın olarak tercih edilen P kaynağıdır. MKP Hollanda da seracılık ve topraksız kültürler için hazırlanan çözeltilerde P kaynağı olarak düzenli olarak kullanılmaktadır. MKP; P ve K kaynağı olarak gübre karışım formüllerinde genel ve özel kullanım maksatlı olarak Hidroponik ler de kullanılmaktadır. Örnek olarak, İngiltere ve Galler bölgesinde domates yetiştiriciliği için verilen yasal tavsiyeler Gübre çözeltilerine MKP yi de dahil etmektedir. ABD de hazırlanan çeşitli çözünebilir karışımlar ve sıvı gübreler de hidroponik ve yaprak uygulamaları için olmak üzere MKP içermektedir. İsrail deki üretim kompleksinde kullanılan yeni teknolojinin yardımıyla üretim maliyeti düşürülerek MKP bahçe bitkileri yetiştiriciliğinde daha geniş ticari kullanım alanı bulacaktır. Geçmişteki yüksek fiyatına rağmen çeşitli bitkilere yapraktan PK uygulanmasına olan ilgi diğer bitkilerle araştırma yapılmasını tetiklemiştir. Bu makalede örneklerini bulabilirsiniz. Yaprakların yüzeyleri kütikül denen koruyucu mumsu bir katmanla örtülüdür, bu sebepten ötürü yapraklara köklerin tolere edebileceğinden daha yüksek oranlarda gübre uygulanabilir. Potasyum fosfat köklere milimolar dozlardaki besin çözeltileriyle devamlı bir şekilde güvenle verilebilir. Yapraktan uygulanan MKP çözeltileri ise 0,1 molar doz genişliğindedir. Bitkiler normal oranlardan fazla uygulanan MKP spreylerine MKP’nin önemli özelliklerine bağlı olarak dikkate değer bir tolerans gösterirler ( Bir dereceye kadar üreye benzerler). %2-5 lik çözeltiler çoğu bitkilerce tolere edilebilir. Makro elementlerin yaprak gübreleriyle uygulanması topraktan gübrelemenin yerini tamamen tutamaz, her ikisi de birlikte uygulanmalıdır. MKP nin yapraktan uygulanması topraktan besin sağlanamadığı durumlarda veya belirli bitki gelişim dönemlerinde yapılıyorsa tarla bitkileri ve bahçe bitkileri yetiştiriciliğinde bazı verim kriterlerinde olumlu etkilenmeler ortaya çıkar. Rotem MKP yi yine bitki beslemesinde sıkça adı geçen NPK ile karıştırılmaması amacıyla PeaK olarak adlandırmaktadır. Adlandırıldığı gibi Bitki gelişiminin özel dönemlerinde Peak uygulanır.
Başlıca Özellikleri
Bahçe Bitkileri Tipi H-1 in genel özellikleri tablo 1 de açıklanmıştır. Hassas bitkilere yönelik önemli özellikleri arasında düşük tuz içeriğine ve düşük elektriksel iletkenlik (EC) değerine sahip olması da bulunmaktadır (Şekil 1.). Klor, sodyum ve ağır metalar içermez. MKP çözeltisinin pH değeri 4,5 ± 0,3 tür ve değişken kararsız konsantrasyonlarda tamponlama etkisi gösterir. MKP yüksek miktarda besin içeriğine sahiptir (0-52-34), %100 bitki besin elementleri içerir (K+H2PO4), tamamen suda çözünebilir, higroskopik değildir ve kolaylıkla kullanılabilir. Çözünebilirliği KNO3 ve K2SO4 arasındadır (Şekil 2.). KNO3 de gerçekleşenin aksine MKP de endotermik reaksiyonlar olmadığı için su da ki çözeltisi hızlıdır.
MKP nin çözünme hızı, doyma noktasındaki MKP çözeltisindeki hidrojen iyonlarından bir tanesini yerinin değiştirilmesiyle etkileyici bir şekilde artar. K+ veya NH4+ iyonlarının ilavesiyle DKP (di-potasyum fosfat) veya MAKP (mono-amonyum potasyum fosfat) elde edilebilir. Bu özelliğiyle gübre sanayide önem görmekte yoğun karışımların hazırlanmasına imkan vermektedir ve ABD de bu şekilde çok yaygın olduğu üzere sıvı yaprak gübrelerinin yapımında kullanılmaktadır.
Sıvı amonyak kullanılarak gerçekleştirilen basit bir amoniasyon işlemi neutral pH lı yüksek konsantrasyonda yaprak gübresi eldesini sağlar. Keza MKP çözeltisini kostik potasla (KOH) reaksiyona sokarak çeşitli K2O / P2O5 oranları elde edilebilir.
MKP’nin Kullanımı
MKP sera ve açık arazi yetiştiriciliğinde entansif ziraat, bahçe bitkileri yetiştiriciliği, sebze, meyve ve çiçekçilik de kullanılmak üzere tasarlanmış özel bir gübredir. MKP doğrudan kullanılabileceği gibi NPK karışımlarında arzu edilen N:P:K oranını sağlamak üzere sıvı veya katı formülasyonlara ilave edilerek de kullanılabilir.
MKP’nin uygulanması fertigasyon sistemi vasıtasıyla ya da yapraktan gübreleme şekliyle yapılabilir. Düşük tuz içeriği ve optimum pH seviyesi normalden daha yüksek konsantrasyonlarda verilmesine olanak tanımaktadır. MKP’nin yapraktan uygulamaları tarla bitkileri, endüstri bitkileri ve bahçe bitkileri yetiştiriciliğinde sulanamayan veya yağmurlarla su ihtiyacı sağlanan bölgelerde gübrenin kullanımını arttırmaktadır. Böylelikle MKP nin yapraktan uygulanmasında Fertigasyon için ihtiyaç duyulan mikro sulama sistemleri de söz konusu olmamaktadır.
MKP azot içermemektedir. Böylece bitkinin farklı büyüme safhalarında değişen fizyolojik ihtiyaçlarına göre uygun azot formu seçilip kullanılabilmektedir. Bu dönemler (hızlı kök gelişmesinin arzu edildiği) erken Çimlenme dönemi, fidelerin toprağa şaşırtılması dönemi veya geç sezon (vejetatif büyümenin yavaşlamasından sonra), üreme ve olgunlaşma dönemleridir (Meyve ve tohum kalitesi önemlidir, şeker ve nişasta birikimi arttırılır kalite yükselir ve erken olgunlaşma teşvik edilir.)
Geç dönemde tamamlayıcı olarak uygulanan P ve K yaprak gübresi meyve gelişim döneminde yüksek verim artışı ile hızla bitki tarafından tüketilerek azalan P,K ve karbonhidratların bitki bünyesinde dengelenmesi için önem kazanmaktadır. Bu durumda yapraklar ve kökler bu elementlerce fakirleşir. Hassas büyüme dönemleri de yaprak ve köklerin fonksiyonları azalır.
Bu durum kökler tarafından yeterince besin alınamadığı kritik dönemlerde belirli genotipler ile erken olgunlaşan yüksek verimli endüstriyel çeşitlerde de görülmektedir. Patates, havuç ve pancarda olduğu gibi köklerde ve yumrulu bitkilerde de aynı durum görülebilir.
MKP Karışım Tavsiyeleri
MKP deki P2O5; K2O oranı 1,5:1 ‘dir. Görüldüğü gibi P:K oranı neredeyse 1:1 dir. Ancak yetiştiriciliğini yaptığımız bitkilerin ihtiyacı büyüme sezonunun büyük bir bölümünde çok daha fazla olduğundan dengeleme, klor içermeyen çözelti arzu ediliyorsa KNO3, KTS, K2SO4 ile K kaynaklarıyla yapılabilir. Azot ilavesi, yetiştirilen bitki ve uygulama metoduna göre (Hidroponik, fertigasyon, yaprak gübrelemesi) amonyum nitrat, üre veya amonyum sülfatlardan birisi seçilerek gerçekleştirilir.
a) NH4NO3 + MKP + KNO3. Seralarda, hidroponik sistemlerde, ve sık gübreleme yapılan sulama sistemlerde nitrat azotu tercih eden bitkiler için hazırlanabilecek optimum karışımdır. Bazı durumlarda NO3 ayrı bir seferde veya CaNO3 ve MgNO3 olarak ikinci bir tanktan verilebilir.
b) ULB + MKP. Düşük biüretli üre ve MKP karışımı ek N gübrelemesinin gerekli olduğu durumlarda yapraktan gübreleme için idealdir.
c) Amonyaklı MKP. Bu karışım tohum yakınına bırakılan 4-26-17 ve 3-22-15 gibi başlangıç gübreleri için tavsiye edilir.
d) MKP; MKP açıklandığı üzere tek başına geç büyüme safhalarında veya çiçeklenmeyi teşvik etmek için, meyve tutumunda vs. doğrudan kullanılabilir.
MKP (KH2PO4) veya DKP (K2HPO4) gibi fosfor tuzları (azot içermeyen) üzüm, elma, nektarin, mango, gül, kavun ve karpuz gibi ürünlerde küllenme mantarı hastalığına karşı etkili olmaktadır. Hıyar bitkisin de de resistans tespit edilmiş olup çalışmalar devam etmektedir.
MKP ve DKP yaprak uygulamalarında küllemeye karşı bitkiye dayanıklılık kazanırken aynı zamanda bitki büyümesi ve meyve kalitesi için besin sağlanır. Fosfatlar bitki dokularına hızlı bir şekilde emilirler ve hareketli (mobil) bir besin elementi olarak bitki dokularında dolaşırlar. Maliyetleri düşüktür. Zehir içerikleri çok düşüktür. Çevreye zararsızdırlar. Besin değerleri yüksektir. Tüm bu özelliklerine külleme mantarına olan etkisi de ilave edersek MKP’nin gübre olarak ideal olduğunu söyleyebiliriz.