Fındık piyasasını dengelemek amacıyla 2006-2009 döneminde fındık alımı ile görevlendirilen Toprak Mahsulleri Ofisi (TMO), iç tüketimi artırmak üzere ”tanıtım” amacıyla yaptığı satışları durdurdu.
Alım döneminde en yüksek 694 bin ton stoğa ulaşan TMO, şimdiye kadar aldığı fındığın yüzde 65’e yakın bölümünü değerlendirirken, ”tanıtım” satışları sayesinde, iç piyasadaki fındık tüketiminin 6 yılda iki katına ulaşmasını sağladı. Şimdiye kadar 275 bin ton fındığı yağ yapanOfis, elinde kalan 247 bin ton fındığı yağlık olarak değerlendirmeye devam edecek. Tarihinde ilk kez 2006-2007 alım döneminde fındık alımı ile görevlendirilen TMO, bu dönemde 162 bin 489 ton, 2007-2008 döneminde 163 bin 14 ton, 2008-2009 döneminde 368 bin 46 ton olmak üzere toplam 694 bin tona yakın fındık aldı. Üreticilere toplam 2 milyar 83 milyon lira ödeme yaptı.
TMO, 694 bin tona ulaşan fındık stoğunun 30 bin tonunu, yağlık olarak değerlendirmek üzere, kararname ile kilosu 1,1 liradan Fiskobirlik’e devretti. Bugüne kadar 113 bin ton kabuklu fındığı sanayicilere ve ihracatçılara yönelik toptan satan TMO, 29 bin ton fındığın da tanıtım amacıyla iç piyasada satışını gerçekleştirdi. Verilen bilgiye göre, iç piyasaya satılan 29 bin ton kabuklu fındığın 10 bin tonu kavrulmuş iç fındık, kalanı da fındık ezmesi ve kıyılmış fındık şeklinde oldu. Kıyılmış fındığı, özellikle belediyelere ait halk ekmek fabrikaları alırken, Ankara ve İstanbul büyükşehir belediyeleri ile İzmir ve Antalya’daki bazı belediyeler, halka fındıklı ekmek yedirmiş oldu.
İç piyasada kavrulmuş fındığın kg fiyatı ortalama 20 lira civarında seyrederken, 26-27 liraya kadar çıkarken, TMO satışlarını 9,9 liradan yaptı. TMO’nun perakende fındık satışına başladığında iç piyasadaki toplam kabuklu fındık tüketiminin 60 bin ton düzeyinde olduğunu hatırlatan yetkililer, geçen yıl sonu itibariyle iç piyasaya yönelik fındık satışlarının 110 bin tona ulaştığını belirterek, ”TMO, iç piyasaya yönelik fındık satışlarında amacına ulaştı. Tüketim 2 katına çıktı” dedi. TMO’nun elinde halen 2007 ürünü 10 bin 810 ton, 2008 ürünü 236 bin 651 ton olmak üzere toplam 247 bin 462 ton fındık bulunuyor. Aldığı fındığın büyük bölümünü, 275 bin tonunu (yüzde 40’ını) yağa dönüştüren TMO; kalan 247,5 bin tonu da yağlık olarak değerlendirmeye devam edecek.
Halen üreticinin elinde 80 bin ton, tüccarın elinde de 100 bin ton civarında fındık bulunduğunu, bunun Türkiye’nin 4 aylık fındık ihracatını karşılayabileceğini anlatan yetkililer, talep gelmesi halinde, hasat dönemine yakın olmamak şartı ile ihracat amaçlı satış da yapılabileceğini ifade etti. TMO, üreticiyi ve iç piyasayı olumsuz etkilememek için fındıkta hasat başlamadan önce, genellikle Temmuz ayı itibariyle iç piyasaya toptan fındık satışlarını durduruyor. TMO’nun, elindeki ürünlerin 2007 ve 2008 yıllarına ait olması, iç piyasada fındık satışlarının belli bir miktara yükselerek ”tanıtım satışlarının amacına ulaşması” nedeniyle perakende fındık satışlarının durdurulduğu belirtiliyor.
Halkın ucuza fındık yemesi için bir dönem marketlerde de kilosu 9,90 liradan fındık satılmasını sağlayan TMO, ancak piyasada fiyatların aşağı çekilmesi ve kuruyemiş sektörünün ayakta kalması amacıyla marketlerde satışa son vermişti. TMO, sadece şubelerinde perakende fındık satışını sürdürmüştü. TMO, kavrulmuş fındık yanında, fındık ezmesi ve kıyılmış fındık da satmayacak. Diğer taraftan, TMO’dan kilosu yaklaşık 10 liraya ”kilo kilo” fındık alabilen vatandaşın, piyasadan ortalama 20-25 liradan ”kilo kilo” fındık alması zor görünüyor. Yurttaş, 20 liranın üzerinde seyreden fiyatlar nedeniyle fındığı ”avuç avuç” tüketmeye devam edecek.
TMO’nun fındık zararı netleşmedi
TMO Genel Müdürü Mesut Köse, TMO’nun 2008 yılı hesaplarının TBMM KİT Komisyonu’nda görüşülmesi sırasında bilgi verirken, 2006-2009 döneminde kurumun aldığı 694 bin ton fındıktan 297 bin tonunun değerlendirildiğini, 2008-2009 ve 2010 döneminde fındık işleme faaliyetleri nedeniyle 723 milyon lira zarar hesaplandığını bildirmişti. TMO’nun fındığı değerlendirme süreci devam ettiği için, fındıktan dolayı toplamda ne kadar zarar ettiği henüz netleşmedi. Ancak TMO’nun bir müdahale kurumu olduğuna dikkati çeken yetkililer, müdahale faaliyetlerinde kar hedefi güdülemeyeceğini, piyasanın düzenlenmesi, üretici ve tüketicinin korunmasının öncelikli amaç olduğunu vurguladılar.