Toprak ve Su Muhafazası Konusunda Alınacak Tedbirler

Çiftçiliğin bir çok zorluklar ve problemleri vardır. Bu problemlerin en önemlilerinden biriside yamaç arazilerde tarım yapmaktır. Veraset veya başka nedenlerle şeritler halinde bölünmüş arazilerde toprağın yerinde tutulması gerçekten çok zordur.

Genel olarak çiftçilerimiz, bol ürün almak için tarımın gerekleri olan;

1. Kaliteli tohum kullanmak
2. Gübreleme yapmak
3. Yabancı otları yok etmek
4. İyi bir toprak hazırlığı yapmak
5. Toprağı zamanında, uygun aletlerle, uygun derinlikte işlemek;

gibi şartları yerine getirdikleri halde, topraklarının bereketinin azaldığından yakınırlar.

Resim 1. Çiftçiliğin en önemli problemlerinden birisi de yamaç arazilerde tarım yapmaktır.

TOPRAĞI İYİ BAKMAK, KORUMAK NEDEN GEREKLİDİR

– İyi bakılmalı, korunmalıdır ki çiftçiyi memnun etsin,
– İyi kullanılmalıdır ki çiftçinin yüzünü güldürsün,
– Gereken biçimde korunmalı ve işlenmelidir ki, tarlayı terkedip gitmesin, çiftçiyi ve ülkeyi yoksul bırakmasın.

Bu yakınmalarında büyük ölçüde haklıdırlar. Bütün bu şartların yerine getirilmesinin yanında çok önemli bir konuyuda unutmamak gerekir. Bu da toprak ve toprak örtüsünün korunması, geliştirilmesi için “erozyonla mücadele” konusu üzerinde çok önemle durulması gerekliliğidir.

En önemli doğal kaynağımız olan toprağı korumak temel görevimizdir. Neler yapmalıyız.

Resim 2. Toprağı iyi bakıp korumalıdır ki tarlayı terkedip gitmesin, çiftçiyi ve ülkeyi yoksul bırakmasın.

Toprağın tarlayı terkedip gitmemesi, yani erozyona uğramaması için alınacak ilk tedbir ister sulu ister kuru tarımda olsun toprakların meyile dik olarak işlenmesidir. Ayrıca tüm ekim, dikim işlemlerinin yamaç aşağı yukarı değil, yamaca dik gelecek şekilde yani Kontur olarak yapılması zorunludur. Aksi halde toprağın işlendiği alet toprakta küçük karıkcıklar oluşturacağı için, yağmur yağdığı zaman bu karıkcıklardan su akıp gider, tabi birlikte toprağı, ekilen tohumu, atılan gübreyi de beraberinde götürür. Tarlanın meyli ne kadar fazla ise akış o derece hızlı ve zarar o derece de fazla olur. Önceleri küçük oluk şeklindeki bu oyuntular, giderek sel yarıntıları halini alır. Sonuçta verimli üst toprağın yerine, verimsiz, organik maddece zayıf alt, ham toprak kalır. Sonuçta da istenen ürünü almak imkansızlaşır.

Resim 3. Kontur tarım toprakların meyile dik olarak işlenmesidir.

Yukarıda da belirtildiği gibi, araziler de toprak kaybının azaltılması ve suyun toprakta muhafaza edilmesi amacı ile uygulanması zorunlu kolay bir kültürel tedbir olan Kontur Tarım sürüm, ekim ve dikimi işlemlerinin arazi eğimlerine dik yapılması diye tarif edilir.

KONTUR TARIM NE GİBİ FAYDALAR SAĞLAR ?

Kontur tarım yani arazi meyline dik işleme yapıldığı takdirde;

1. Meyil aşağı hızla akan yağış sularının, tahripkar etkisi azalır.
2. Suyun toprakta muhafazası sağlanır. Çünkü yağan yağışların büyük bir bölümü yüzey akışa geçmeden sürüm neticesinde oluşturulan küçük karıkcıklarda tutulur.
3. Su ile birlikte toprağın meyil aşağı sürüklenmesi önlenir.
4. Ekilen tohumun atılan gübrenin de meyil istikametinde taşınması engellenir.
5. Toprak tekniğine uygun işlendiği için tarımsal aletler daha randımanlı kullanılır.
6. Sonuçta da verimde daha fazla artış sağlanmış olur.

Resim 4. Kontur tarımla eğimli arazilerde toprak kaybı en aza indirilir.

KONTUR TARIM NERELERDE VE NASIL UYGULANIR, NELER KAZANDIRIR ?

– Eğimi % 2-8 arasında ve meyil uzunluluğu 60-100 metre olan arazilerde kontur tarım daha etkili olmaktadır.

– Yapılan araştırmalar sonucunda, kontur tarımın yüzey akışı ve toprak kaybını % 50-60 oranında azalttığı ve yine kontur tarım ile ortalama % 20 daha fazla verim sağlandığı belirlenmiştir.

– Tarlanın meyil derecesi arttıkça oluşturulan karıkcıkların suyun akışına karşı engel olma gücü azalır. Oysa arazi fazla eğimli değilse, kontur tarımla suyun bu karıkcıklarda tutulması kolayca sağlanır.

– Sulu tarımda % 8 oranında eğime kadar kontur tarım uygulanabilir. Kontur karıklara ekilip dikilen bitkiler arazi eğimi yönünde olduğu için sulama suyundan daha fazla yararlanılır.

– Kontur tarımda dönüşlerde sağladığı kolaylık ve işleme sırasında toprağı yukarı devirmesi nedeniyle döner kulaklı pulluk kullanılması daha yararlı olur.

– Bulunulan yörede çok şiddetli yağışlar yağıyor ise ve mera alanlarındaki su ve toprak kayıplarından şikayet ediliyorsa soklu pullukla, 20 cm. derinlikte ve 10-20 m. aralıklarla Kontur Karıklar açılmalıdır. Böylece otlatma sonucu bitki örtüsü bakımından zayıflayan toprakların aşınıp taşınması da önlenmiş olur.

Resim 5. Kontur tarımla ekilen tohumun , atılan gübrenin taşınması engellenir.

Resim 6. Yamaç alanları ağaçlandırmada da kontur uygulama gerekir.

Resim 7. Kontur karıklar suyu tutarak toprağın derinliklerine daha iyi sızmasını sağlarlar.

Resim 8. Kontur karıklar karıda aynı biçimde tutarak toprağın yararına sunarlar.

Resim 9. Meralarda erken ve aşırı otlatma erozyonu körükleyen nedenlerdendir.

Kontur tarım uygulamasıyla;
a) Erozyon sorunu hayli azalır.
b) Yağış sularının toprakla daha fazla depolanması sağlanır.
c) Sonuçta topraktan daha fazla ürün alınır.

Aslında erozyonun oluşmasında ve hızlanmasında, tarımdaki bilinçsizce uygulamaların büyük etkisi olmaktadır.Erozyonun kontrolünde öncelikle;

1 – Orta Anadolu ve Güney Anadolu gibi kurak ve yarı-kurak bölgelerde anız örtülü tarım ve uygun münavebe şarttır. Ancak bu işlemlerin kontur veya şeritsel tarım biçiminde uygulanması gerekir.

2 – Özellikle İlkbahar ve Sonbahar aylarında topraklar bitki örtüsü ile korunmalıdır.

3 – Bu dönemlerde yapılacak toprak .işlemelerine gerekli özen gösterilmelidir.

4 – Ancak yağmurun çok şiddetli olduğu tarım alanların da şeritsel tarım, bitkisel ve kontur tarım gibi kültürel önlemlerin uygulanması yeterli olmayabilir. Bu durumlarda, koruma önlemlerinin Teraslama ile takviye edilmesi gerekir.

Böylece çiftçiler, devlet yatırımına imkanlarıyla, yamaç arazilerini erozyona karşı koruyabilir ve daha fazla verim alabilirler.

Resim 10. Şeritsel tarım, uygulaması kolay ve masraf gerektirmeyen etkin bir toprak muhafaza tedbiridir.

Resim 11. Yağmurun çok şiddetli olduğu tarım alanlarında, toprak muhafazası için kontur ve şeritsel tarım yeterli olmayabilir.Bu durumda uygulamalar teraslama ile takviye edilir.

TERASLAR

1. Arazilerdeki erozyon olayını en aza indirir.
2. Toprak profilinde daha fazla su depolanmasını ve bitkinin bundan olabildiğince yararlanmasını sağlarlar.
3. Hububat nadas ekim sistemi uygulanan yörelerde toprakta çok daha fazla rutubet birikimi sağlarlar.
4. Her teras hattına aynı bitki ekileceği gibi iyi bir münavebe de uygulanabilir.
5. Çok daha fazla verim alımı sağlar.

TERAS TİPLERİ NELERDİR, HANGİ ARAZİLERDE KULLANILIR ?

Teraslar en eski ve yaygın toprak erozyonunu önleme uygulamalarındandır. Bazı teras tiplerinin maliyetlerinin fazla, olması nedeniyle üzerinde tarım yapmanın zor olduğu düşünülebilir. Bu nedenle özellikle seki terasların erozyon kontrolünde uygulanması istenir. Ancak erozyonun durumu, toprak tipi, arazi meyli, iklim şartları gibi teras tipini etkileyen faktörler göz önünde bulundurularak, çiftçilerin kendi imkanlarıyla yapabilecekleri teras tipleri bulunmaktadır.

Resim 12. ZINGG teraslar kurak ve yarı kurak beldelerde suyun tutulmasında etkili olurlar.

Genel olarak;
% 2-5 meyile sahip olanlarda Zingg teraslar,

% 12 meyile kadar olan alanlarda Tarla teraslar ,

% 12-15’den daha yukarı meyillerde ise Seki terasların yapılması uygundur.

– Zingg teraslar özellikle kurak ve yarı kurak yörelerde toprakta suyun tutulması açısından etkili olurlar.

– Tarla teraslar ise çiftçilerin yamaç alanları korumada kendi imkanları ile yapabilecekleri, hiç bir ek yatırım gerektirmeyen, uygulaması son derece de basit ve kolay olan teraslama tipidir.

Teraslardan iyi sonuç alabilmek için sürekli ve uygun bakım yapılması gerekir. Köstebek deliklerinin ve şiddetli yağış sonrası oluşan yarıntıların vakit geçirilmeden onarılması şarttır.

Resim 13. Tarla teraslarının yapımı ek bir yatırım gerektirmez.

Resim 14. Tarla teraslar yamaç alanları korumada çiftçilerin kendi imkanlarıyla yapabilecekleri teraslardır.

Yamaç arazilerin basit bir usulle teraslandırılması;

– Hem toprak kaybını önlemede,
– Hem de verim artışı sağlamada çok etkili bir yoldur.

Resim 15. Toprak muhafazası ve ıslahı tarımsal üretimin devamlılığı için hayati önem taşımaktadır