Eskişehir’de Geçit Kuşağı Tarımsal Araştırma Enstitüsü Bioteknoloji Laboratuvarı’nda ‘Tüp Bitki’ adı verilen yöntem sayesinde kısa sürede saf tohum elde ediliyor. Enstitü Bioteknoloji Bölüm Başkanı Özcan Yorgancılar, “Buğdayda 16-17 yıl süren ıslah süresini ‘double haploidi’ dediğimiz anter yöntemiyle 4-5 sene kısaltıyoruz” diyor.
Bu yöntemle yüzde 100 saf hat ve birbirinin aynısı bitkiler elde ettiklerini söyleyen Yorgancılar, “Nasıl insanlarda ‘tüp bebek’ yöntemi varsa, bu uygulamaya da ‘tüp bitki’ diyoruz. Çünkü yöntem aynı ve tüplerde yetiştiriyoruz. Dayanıklı erkek tohumlardan melezleme yapıyor, bitkileri özel tüpler içinde steril ortamlarda muhafaza ediyoruz” şekline konuşuyor.
Bitkiyi tarlada daha yeşilken aldıklarını belirten Yorgancılar, işlemin aşamalarını şöyle anlatıyor: “Bir ila üç hafta arasında artı 4 derecede bekletiyoruz. 4 ya da 5 hafta sonra oluşumlar başlıyor. Başakcıklar, uç kısmından makasla kesiliyor. Başakcık içinden anterler alınıyor ve bitkiciklerimizi laboratuvardaki steril odamıza getiriyoruz.”
Bitkinin belirli aşamalardan geçmesinin ardından yaklaşık 4,5 hafta sonra embriyolar ve kalluslar oluşmaya başlıyor. Ardından ikinci aşama olan rejinasyon ortamına alınıyor ve burada bitkilerin yeşil aksamları oluşmaya başlıyor. Daha sonra vejetatif aksamının oluşması için artı 28 derecede 16 saat gündüz ve 8 saat gece ortamı olacak şekilde inkivatonlerie (bitki büyütme dolaplarına) koyuluyor.
Steril kabin içinde bekletilen bitkilerin yeşil aksamları yaklaşık bir ayda gelişiyor. Ardından kök ortamına alınıyor. Burada bitkilerin kök ortamı gelişiyor. Bu gelişmelerden sonra bitkilerin kısır olup olmadıklarına bakılıyor. Kısır olmayan, döl verecekler kabin içine alınıyor ve burada bitkiler büyümeye başlıyor. Kısır olanların kök sistemlerine kolsil diye adlandırılan sıvı uygulanıyor. Bunun sonucunda kromozomlar ikiye katlanıyor. Böylece bitkiler kısırlıktan kurtulmuş oluyor. Kurtulamayan bitkilerin ise öldüğünü söyleyen Yorgancıoğlu, “Bu şekilde yaklaşık 6 ay içinde biz saf homozigot bir bitki elde ediyoruz. Bu, tarlada yaklaşık 6-7 sene sürüyor. Uyguladığımız yöntemle biz bunu 2 yıla çekmiş oluyoruz. 4 yıl bir kazancımız oluyor” diyor ve çalışma için iyi bir altyapı ve nitelikli eleman ihtiyacı olduğuna dikkat çekiyor.