Kadife Yapraklı Yaban Mersini
(Vaccinium myrtilloides Michx.)
Yaprak ve gövdesinde, tüy içermesiyle diğer türlerden ayrılır.
Yaprak kenarları düz olup diş içermezler.
Ormanlık alanlarda yaygındır.
Çok kısa sürede, çok fazla miktarda sürgün ve dal oluşturan bu yaban mersini türü, çok bol ürün verir.
Yer Yaban Mersini
(Vaccinium boreale Hall& Alders)
Çok fazla dallana bilen bir türdür.
Genelde toprak altında büyümesini sürdürür.
Denize doğru burun gibi uzanmış açık alanlarda bol miktarda bulunur.
Adi, Kısa Boylu Mersin
(Vaccinium angustifolium Ait.)
Yabani olarak bilinir, çalıları kısa, yaprakları ise cilallanmış gibi çok parlaktır.
Yapraklar düz ve kenarları dişlidir.
Yaprakların ucunda küçük bir beze taşırlar.
Terk edilmiş alanlardaki kuru otların üzerinde gelişir ve böyle olanlarda yaygın olark görülürler.
Yüksek Çalı Formlu Yaban Mersini
Günümüzde ticari oarak yetiştirilen ve melezlemeleri yapılan yüzlerce çeşidi olan yüksek çalı formlu yaban mersini bulunmaktadır. Bunlar arasında, Kuzey orjinli (Vaccinium corymbosum L.) ve Güney Orijinli (Vaccinium corymbosum, Vaccinium darrowi Camp. ve Vaccinium ashei) melezleri gibi farklı iki grup yer almaktadır.
Yüksek çalı formu yabani mersinler dik büyüme gösterirler.
Kışın yapraklarını dökerler. 2-5 metreye kadar boylanabilinirler. Ancak, kültüre alındıklarında 1-3 metre arasında boylanmalarına müsaade edilir.
Yaprakları eliptik veya oval olup 7,5 cm uzunluğundadır. Alt yüzeyleri ince tüylü, kenarları düzdür.
Kısa Çalı Formlu Siyah Yaban Mersini
(Vaccinium angustifolium nigrum Wood-Boivin)
Yapraklar mavi yeşil renkte iken, meyveleri parlak siyah renktedir. Mera ve doğal ortamlarda yetişir. Sürekli yakılan ortamlarda yaban mersini’nin artış oranı çok daha hızlı olmaktadır.
Tavşangözlü Yaban Mersin
Dik ve kuvvetli büyüme gösterir. 10m boylanabilinir. ancak kültüre alındığında 1-3 m’ye budanmalıdır. Yaprakları küçük, oval veya eliptik olabilir. Meyveleri 1,2 ile 1,5 gram ağırlığında, mavi-siyah renkte, sert kabuklu ve fazla çekirdeklidir. Çiçek tomurcukları kış döneminde -24 C ile 30C’lere dayanabilir.
Meyvelerin raf ömrü diğerlerine göre daha uzundur. El ile hasat için bitki boyunun 80 cm’de olması tercih edilir. Meyveleri taze ve sanayilik olarak üretilebiliir. Meyveler matlaşmaz. Çiçeklerdeki taç yapraklar döküldükten sonra 90 gün içinde meyveler olgunlaşır. Tam olgunlukta toplansalarda bu durumu uzun süre muhafaza eder ve buruşmazlar.
TOPRAK İSTEĞİ
Likapa (Yaban mersini) organik maddece zengin ve asitli toprakları sever. Yetiştiricilik için doğal yaşam alanları veya buralara yakın yerler tercih edilmelidir.
Likapa, saçak kök miktarı çok fazla olan yüzlek kök yapısına sahip bir bitkidir. Toprak tipine bağlı olarak kökleri 1 metre derine inebilmektedir. Asıl görev yapan kökler toprak tabakasının üstten 25-30 cm’lik kısmında yer alır.
Likapa fidanlarının dikiminden en az 6 ay önce bahçe toprağı tahlil ettirilmeli ve pH’nın ayarlanması için gerekiyorsa 6 ay önceden kükürt uygulaması yapılmalıdır. Toprak pH’sı 5.5’in üzerinde ise kükürt uygulaması yapılarak toprak asitliği değiştirilebilir. Kükürt uygulaması ile kireçli toprakları yaban mersini yetiştiriciliğine uygun hale getirmek mümkün değildir. Dikim yapılacak toprağın pH değeri 3.7’den aşağıda ise bu durumda kireçleme tavsiye edilebilir. Yüksek boylu çalı formundaki likapalar için en uygun pH değeri 4.0-5.2 arasındadır ve optimum pH değeri 4.5’tir. Yaban mersini bahçesindeki toprağın pH değerinin yüksek olduğu durumlarda demir ve çinko eksikliği ortaya çıkar ve bu olay, yeni gelişen organları etkileyerek bitkinin gücünün kaybolmasına sebep olur.
DİKİM ARALIĞI VE MESAFELER
Bölgede kış soğukları ile muhtemelen don olaylarına bağlı olarak dikim ilkbaharda yapılabilir. Fidanlar fidanlıktaki veya saksıdaki derinlikleri kadar derine dikilmelidir. Derin dikim yapılmamalıdır. Dikim sonrası sıra boyunca 60-120 cm genişliğinde ve 15-20 cm kalınlığında maçlama yapılmalıdır.
Likapa yetiştiriciliği yapılan ülkelerde dikim mesafesi sıra üzerinde 100 – 150 cm, sıralar arasında ise 2000 – 2500 cm olup,bu aralık ve mesafeler 200 ile 300 cm’ye kadar çıkarılabilmektedir. Likapa yetiştirilicinde likapa sıraları arasındaki mesafe 200 cm’den daha az olmamalıdır. Bu mesafe hasat sırasında işçilerin rahat çalışabilmesi için gereklidir.
Karadeniz bölgemizde ekilebilir toprak alanlarının az olmasından dolayı likapa fidanlarının sıra üzerine 125 cm ile 150 cm arasında sıra aralarının 200 cm olarak oluşturulması önerilmektedir. Ekilmesi gereken fide sayısı tarla yapısına ve tarlada setlerin oluşma durumuna göre değişiklik göstermekte olup,bu sayı minimum 250 adet Maksimum 350 adet arasında değişiklik göstermektedir.
GÜBRELEME
Likapa yetiştiriciliğinden beklenen sonucu almak için sıkça fakat azar azar gübreleme yapılmalıdır. Likapa bitkisi aşırı gübrelemeden zarar görür, hatta ölebilir. Bu konuda en ideali, başlangıçta azar azar gübre vermek ve yetiştiricilikte tecrübe sahibi oldukça kullanılan gübre tipi ile toprak yapısına bağlı olarak gübre miktarını artırmaktır. Yaban mersini, kolay çözünen ve sıvı gübrelere karşı son derece hassastır. Gübreler, bitkinin kök bölgesinde belli bir noktaya yoğunlaşacak şekilde verilmemelidir. Azotu nitrat şeklinde içeren gübreler likapaya asla verilmemelidir. Üre, kükürtle kaplanmış üre ve amonyum sülfat uygun olan gübrelerdir.
Likapa fidanları dikilirken açılan dikim çukuruna ticari gübre konulmaz. Dikim sonrası yapılan sulama veya yağan yağmurlarla toprak iyice sıkıştıktan sonra bitki başına %2 oranında magnezyum içeren 12-4-8 gübresinden 30 g. verilir. Üre, organik kaynaklı veya amonyak formunda azot kullanılmalıdır. İlk yıllarda sulamanın fazla yapılması ve drenaj da iyi ise yavaş çözünen azotlu gübreler tercih edilmelidir. Gübre, bitkinin kök kısmından itibaren 60 cm uzağında açılan çiziye verilmelidir. Bu işlem Nisan, Haziran, Eylül ve Ağustos aylarında tekrarlanır. Malçlama amacıyla kullanılan materyaller hem fazla miktarda kullanılmış hem de kalın olarak serilmiş ise bitki başına 30 g. yerine 45 g. gübre verilmelidir. İkinci yıl, bitkinin dip kısmından itibaren 1 m uzakta açılan dairesel çiziye 12-4-8 gübresinden bitki başına 60 g. olacak şekilde gübreleme yapılır. Üçüncü ve daha sonraki yıllarda, bitkinin dip kısmından 120 cm uzakta açılan dairesel çiziye veya bitkilerden 90-120 cm uzakta açılan banda uygulanmak suretiyle, bitki başına 90 g. olacak şekilde gübre verilir.
SULAMA
Verim çağına ulaşmış olan bir yaban mersini bitkisi yıllık olarak 2540 mm suya ihtiyaç duyar. Bu suyun büyük kısmı yağmurlarla karşılanmalıdır. Verime yatmış bir yaban mersini bitkisi mart ayı boyunca yaklaşık olarak 15.3 mm suya ihtiyaç gösterir. Bu suyun sulamalarla veya yağmur suyu ile temin edilmesi gerekir. Yaban mersini’nde iyi bir büyüme ile sürekli verim için büyüme periyodunca toprak neminin uygun seviyede tutulması gerekir ve sulama yapılmalıdır. Su, bahçeye yeni dikilmiş olan yaban mersini fidanlarının canlılığı için son derece kritiktir. Yaban mersini kökleri yüzlek ve çoğunlukla saçak köklerden oluşur. Bitkide kuvvetli bir gelişmenin olabilmesi için dikimi takip eden ilk 2 yıl boyunca haftada 25.4-82.6 mm suya ihtiyaç vardır. Karadeniz Bölgesinde ilk bahçe tesis aşaması olan 1-2 yıl hariç sulama yapılmaksızın likapa yetiştiriciliği yapılabilmektedir.
BUDAMA
likapalarda budama dikim ile başlar ve her yıl ilkbahar öncesi gözler uyanmadan tekrarlanır.likapalar diğer meyve türlerine göre çok daha az budamaya ihtiyaç duyduklarından budama çok önemlidir. Likapalar, yeni sürgün oluşumu ve bol meyve için budanırlar budama zamanı çiçeklenme periyodu üzerine etkilidir. Sonbaharda budanan likapalar ilkbahar öncesi budananlara göre daha geç çiçek açarlar. Bu durum ilkbahar geç donlarının zarar riskini azaltır. Ancak sonbaharda budananlar aşırı kış soğuklarından zarar görebilir. Budama yapılmayan bitkiler erkenden uyanır ve geç soğuklardan zarar görür. Gözler kabarmaya başlayınca veya çiçeklenme meydana geldiğinde asla budama yapılmaz.