KÜLTÜREL ÖNLEMLER
Bu savaş yöntemi zararlının yaşamalarını güçleştiren, çoğalmalarını azaltan veya engelleyen tarımsal işlemleri içeren savaş yöntemidir. Zararlılara karşı savaşta öncelikle kültürel önlemlerden yararlanılır. Burada amaç zararlının öldürülmesi yani tedavi değil, önceden alınan önlemler ile kültür bitkilerini veya ürünleri zararlının zararından korumaktır. Kültürel önlemler genellikle ucuz uygulamalar olup, çoğunlukla bilinen ve uygulanan tarımsal yöntemlerdir.
1.1- Kuvvetli ve Sağlam Bitkiler Yetiştirmek
Kuvvetli ve sağlam bünyeli bitkiler zararlılardan daha az etkilendiği gibi, zararlılar böyle bitkiler üzerinde daha az beslenir ve çoğalırlar. Bu nedenle bir yer tesis edilirken her kademede buna yönelik önlemlerin alınması gerekir. Özellikle entegre savaş programında bu önlemlere öncelikle yer verilir.
1.1.1- Uygun toprak ve Yöney Seçimi
Bitkilerin sağlam bünyeli yetişmeleri açısından önemlidir ve yetiştirmenin başlangıcında alınacak önlemlerdendir. Ayrıca ürünün kalite ve kantitesine olan doğrudan etkisi yanında, zararlının meydana getireceği zararın fazla olması bakımından dolaylı olarak etkilidir. Özellikle toprak altı zararlıları için daha önemlidir. Toprak PH ‘sı bazı çok yıllık bitkilerin yetiştirilmesinde önemli faktördür. Toprağın yapısına ve özelliğine uygun araçlar seçilerek bitkiler daha sağlıklı ve kuvvetli bünyeli yetiştirilebilir. Böylece bitkilerin hastalıklardan ve zararlılardan daha az etkilenmeleri sağlanmış olur. Bitkiler daha ziyade güneye bakan yerlerde daha iyi gelişme gösterir.
1.1.2- Toprak İşleme
Toprak işlemesi öncelikle bitkilerin gelişmelerini hızlandıran, kök sisteminin iyi gelişmesini sağlayarak kuvvetli bünyeli olmalarını sağlayan bir kültürel önlemdir. Toprak işleme aynı zamanda işleme sırasında toprakta mevcut olan zararlıların öldürülmesi açısından da önemlidir. Kışın yapılacak toprak işlemesi sonucu kışı toprakta geçiren zararlıların ölmesine sebep olur.
1.1.3- Gübreleme
Gübreleme bitkinin gelişmesini sağlaması acısından önemlidir. Ancak gübrelemenin tek yönlü değil dengeli bir şekilde yapılması gerekir. Böylece bitki sağlam bünyeli gelişir ve zararlının zararından daha az etkilenir. Örneğin fazla azotlu gübrelemeler bitkilerde vejetatif gelişmeyi artırır, bitkinin hücrelerinin su miktarının fazla olmasına neden olur. Bunun sonucunda yaprak bitleri, kabuklu bitler, kırmızı örümcekler gibi bitki özsuyu ile beslenen sokucu-emici ağız yapısına sahip böceklerin artmasına sebep olacaktır. Potaslı gübrelemeler bitkilerin hücre çeperinin daha kalın olmasını sağladığından bitkiler sağlam bünyeli gelişir. Sokucu-emici ağız yapısına sahip yaprak bitleri ve kabuk bitleri gibi böcekler bu durumda fazla zararlı olamazlar.
Fosforlu gübreler bitkilerde generatif gelişmeyi teşvik eder. Potas ile birlikte bitkilerde özellikle sokucu-emici ağız yapısına sahip böceklere karşı dayanıklılığın artmasını sağlar. Kireç yada kireçli gübreler toprağı asitliliğini giderir. Asitliliğin azalması bitkininde iyi ve sağlam bünyeli gelişmesini sağladığından zararlılardan daha az etkilenir.
1.1.4- Tohum Temizliği
Sağlam ve kuvvetli bitki yetiştirmede tohumun kalitesi önemlidir. Tohum temizliği ile çimlenme gücü yüksek ve dolayısıyla kuvvetli bünyeli bitki yetiştirilmiş bunun sonucunda da zararlının zararından da korunulmuş olur. Tohum temizliği ile yabancı ot tohumlarının tarlaya taşınması önleneceğinden tarlada kuvvetli bitkilerin yetiştirilmesi sağlanmış olur.
1.1.5- Seyrek Yetiştirme
Seyrek yetiştirme bitkinin birim alandan daha fazla besin alması bakımından kuvvetli ve sağlam gelişmesini sağlar. Sık yetiştirilmiş bitkiler zayıf ve cılız olurlar böylece zararlılardan daha fazla etkilenirler. Bazı böcekler, kabuklu bitler, unlu bitler rutubeti çok severler, güneş ışığından hoşlanmazlar. Bu neden ile sık dikilmiş bahçelerde daha zararlı olurlar. Bu yüzden dolayı zararlılar ile savaşta seyrek dikim önerilir.
1.1.6- Sulama ve Drenaj
iyi sulanmayan bitki gelişemez ve zayıf cılız kalır. Aşırı sulama da bitkinin vejetatif gelişmesini artırdığından sokucu-emici ağız yapısına sahip böceklerin tercih edeceği ortamın meydana gelmesini sağlar. Yüksek taban suyu bitkilerin kökleri için zararlıdır. Drenaj aynı zamanda toprak sıcaklığının artmasına, toprak tavının daha erken gelmesini sağlar.
1.1.7- Gençleştirme ve Budama
Orman ağaçları gibi çok yıllık bitkilerde yapılan normal budamalar ve gençleştirmek amacı ile yapılan aşırı budamalar bitkilerin kuvvetli gelişmelerini dolayısıyla zararlılardan daha az etkilenmesini sağlar. Gençleştirme ve özellikle budama zararlı ile bulaşık bitki kısımlarının uzaklaştırılmasını sağladığından zararlı populasyonlarının azaltılmasını da sağlayan bir kültürel önlemdir.
1.2- Dayanıklı Bitki Tür ve Çeşitleri Yetiştirmek
Orman bitki çeşitlerinin aynı zararlı türden etkilenmeleri farklıdır. Bundan yararlanarak dayanıklı çeşitler yetiştirmek suretiyle zararlılardan korunmak mümkündür. Günümüzde zararlılara karşı dayanıklı ıslah çalışmaları yapılmaktadır. Bitki türlerinde zararlılara karşı dayanıklılık fiziksel ve biyokimyasal faktörlerden kaynaklanır ve üç gruba ayrılır. Birincisi Tercih olunmama; bazı bitkilerde beslenme, yumurta bırakma,sığınma gibi davranışları itibarı ile zararlılar tarafında tercih edilmemesidir. Böylece zararlıya karşı bitkinin dayanıklılığı ortaya çıkar. Bitkinin iç ve dış yapısı da örneğin tüylü mumsu yapı da yapraklara sahip oluşu rengi tadı koku ve bazı özellikleri böceklerin tercih etmediği özellikler olabilir. Böylece böceklerin zararından bitki korunmuş olur. ikincisi Antibiosis; bir bitki çeşidinden zararlıların biyolojisine olumsuz yönde etkisi olabilecek özel zehirli bileşiklerin bulunması veya besin maddelerinin yeterince bulunmaması halinde ortaya çıkan bir dayanıklılıktır. Üçüncüsü ise Tolerans; bitki zararlılarının saldırılarına karşı koyabilme, zarar gören dokularını tamir edebilme yada yenileyebilme yeteneğine tolerans denir. Bitki morfolojisi, Bitki anatomisi, Bitki biyolojisi, Bitkinin kimyasal yapısı, çevre faktörleri bitkilerde dayanıklılığa etki eden faktörlerdendir.
1.3- Ekim ve Dikim Zamanının Ayarlanması
Zararlılar ile bitkilerin fenolojileri arasında bir ilişki vardır. Örneğin yaprak bitleri bitkilerin genç dönemlerinde yaşarlar dolayısıyla zararların ortaya çıkışı ile bitkilerin fenolojileri ilişkilidir. Yine erkenci kiraz çeşitleri Kiraz sineği zararından daha az etkilenir. Çünkü erkençi kiraz meyveleri, kiraz sineği erginlerinin çıkmaya başladığı dönemde olgunlaşıp hasat edilmeye başlanmıştır.
1.4- Hasat Zamanının Ayarlanması
Bir bitkide zararlının zararı başlamadan hasadın yapılması ile zararın önüne geçilebilir. Örneğin pamukta erken ekim ve bunun sonucu erken hasat pamukta pembe kurt zararının az olmasını sağlar.
1.5- Münavebe
Zararlılar belirli bitkilere saldırırlar. Bu neden ile bir bölgede aynı bitkinin üst üste yıllarca yetiştirilmesi, o bitkiye saldıran zararlının da aşırı çoğalmasına ve bunu sonucu fazla zarar yapmasına neden olur. İşte bu neden ile bitkiler belirli aralıklar ile nöbetleşe yetiştirilir ise bazı bitkilerde özelleşmiş zararlıların aşırı çoğalmalarının dolayısıyla da aşırı zarar yapmalarının önüne geçilmiş olur. Münavebe yani bitki nöbetleşmesi daha çok tek yıllık bitkilerde uygulanan bir kültürel önlemdir.
1.6-Tuzak Bitkiler
Kültürü yapılan bitkinin arasına zararlıların çak sevdiği ve tercih ettiği bitkilerin dikilmesi veya ekilmesi ile zararlıların bu tuzak olarak dikilmiş bitki üzerinden toplanması neticesinde zararlılar ortadan kaldırılmış olur.
1.7- Bitki Artıklarının ve Yabancı Otların Yok Edilmesi
Zararlılar ile savaşta hasat sonrası tarlada kalan bitki artıklarının yok edilmesi büyük önem taşır. Çünkü bu kalıntılar, bir çok zararlı için kışlama ve barınma yeridir. Örneğin mısır kurdu kışı tarlada kalan mısır sapları içinde geçirir. Pembe kurt kışı tarlada kalan veya yere dökülmüş kör, yani açılmamış pamuk kozaları içinde geçirir. Hasat sonrasında tarlada kalan kalıntıların yok edilmesi yada bunların parçalanıp gömülmesi zararlıların populasyononun düşürülmesine sebep olan kültürel önlemdir.
Yaprak galeri güveleri, kırmızı örümcek gibi zararlılar kışı yere dökülmüş yapraklarda veya bunların aralarında kışı geçirir. Bu yaprakların kış başında toplanıp gömülmesi ve bazı durumlarda yakılması populasyonunun azalmasına neden olur.
www.etarim.net